stratejik, ekonomik ve askerî bir karar neticesinde ortaya çıkan vaziyet.
abdulaziz'in kurduğu donanma, umumiyetle gereksiz masraf edilerek alınmış, ingiltere donanmasında artık hizmetlerine gerek duyulmayan, eski tip, modası geçmiş muharip gemilerden müteşekkildi. bugün bilirsiniz, amerika ırak'ta kullandığı tankları, ikinci el ve eski olduğu için, cüz'î ücretlerle ırak hükûmetine satmıştır meselâ. abdülaziz'in kurduğu donanma da, böyle elde edilmiş gemilerden teşekkül ediyordu. sultan hâmid, felaketle sonuçlanan 93 harbi neticesinde acil ihtiyaç olarak yapılması lazım gelen üç husus tespit etti:
- kara ordusunu rusya ile baş edebilir bir seviyeye taşımak
- cephe gerisindeki lojistik imkânları, demir yollları vasıtasıyla arttırmak
- ülke sathında kapsamlı bir modernleşme programı uygulamak
93 harbinde sultan aziz'in mimarı olduğu donanma gerekli katkıyı sağlayabilmiş değildi. haliyle devlet erkânı, boyanması bile çok pahalı olan ve ekonomiye büyük yük bindiren donanmanın masraflarını kısmak istedi. sultan hâmid, bu donanmanın eski parçalarının boyanmasına dahi müsaade etmemiş ve ettiği tasarrufla, iki denizaltı ve iki yeni kruvazör almaya muvaffak olmuştu.
hülâsa, bu karar neticesinde osmanlıların modernize edilmiş kara ordusu ve yenilenmiş deniz gücü, avrupa desteğini almış yunan kuvvetlerini teselya harbinde mağlup etmiş, komşuda hükûmet düşmüş, osmanlı ordusu atina'ya kadar ilerlemişti. sultan hâmid devrindeki yegâne deniz harekâtı budur. fakat teselya harbi de, ekonomiye büyük yük bildirmişti.
