şu anki dinlerden farkı yoktur.
paganlar taşa toprağa, dağa bayıra tapmıştır.
el cevap: yanlış.
nedenini fazla uzun olmamak kaydıyla anlatmaya çabalayacağım.
ilk dini yapılanmalar totemlerde görülür. totemler bitki, hayvan veya herhangi bir nesne olabilir. sembolik kavram da olabilir.
biz mesela bir kurtu totem olarak alalım.
şimdi insanlar kurta ibadet ediyor. bu insanlar kurta mı tapıyor?
tabi ki hayır.
animizm diye bir şey var. her şeye tin atayıp bütün olayları bunun üzerinden açıklama girişimi denebilir buna. atalar ölüyor ama tinler serbest kalıyor. bu tinler hareket edebilir, bölünebilir, kaybola da bilir.
mesela benim atam öldü. onun ruhu bir dağda geziyor. ben atamın evinin orası olduğunu biliyorum. işte o dağ benim için kutsaldır.
burada kutsal olan dağın, taşın kendi değil atamın ruhunun orada ikametidir.
işte totem de budur. kurt kurt olduğu için değil aslında atam onda olduğu için kutsaldır. ilkel insanlar totemden geldiğini düşünürken kurttan geldiğini sembolik anlamda düşünüyordu.
şimdi al bu mantığı tüm paganist, putperest denilen şeylere uygula. kimse taşa toprağa tapmıyordu, herkes arkasındaki manaya, tine veya güce inanıyordu. bu güçlerin tezahürünün nesnesel karşılığının olmasının nedeni ruhun göçüdür.
mesela bir ağaç düşün. bu benim totemim, ona kuş kondu.( cik cik) işte o da kutsaldan pay alır ve ben onu o ağaca dediği an avlayamam.
bunu kutsalların çoğalma, ifadede fazlalaşması üzerine yazdım.
yani putperestlik denen şeyin ibrani veya semavi denen dinlerden farkı bu anlamda yoktur. dünyayı yorumlamada merkezleri aynıdır.
