her üçünün de hikayesi yürek burkar.
bir şekilde girişimleri engellenmiş, girişimlerine ket vurulmuş.
vecihi hürkuş, ilk yerli uçağı yapmış, ilk tayyare okulunu açıp sivil havacılık üzerine pilotlar yetiştirmiş, türkiye'nin ilk özel havayolu firmasını kurmuş.
lakin iflas etmiş.
pek çok zengini sıfırdan yaratan devlet vecihi hürkuş'un iflasına kayıtsız kalmış, ne hazindir ki apollo-11'in aya fırlatıldığı gün vecihi hürkuş vefat etmiş...
sütlüce'de ilk özel silah fabrikasını kurmuştur.
bu fabrikada türkiye kendi tabancasını, tüfeğini, top ve havan mermisini üretir, lakin toplam 25 ülkeye ihracat yapan bu fabrikanın müşterileri arasında türk silahlı kuvvetleri yoktur.
nuri killigil'in silah fabrikası mısır, pakistan, iran gibi ülkelere silah satarken, türk ordusu nuri paşasından silah almaz.
ve bir gün sütlüce silah fabrikasında patlama olur. 27 can'ın şehit olduğu patlamada nuri paşa'nın da fabrikada olduğu belirtilir, lakin hiçbir zaman cesedi bulunamaz.
türkiye'de bir başarı hikayesi daha böylece cezasız kalmamış olur.
nuri demirağ ise yukarıdaki ikisinden daha büyüktür, daha kurumsal, daha zengindir.
yani bir nevi holdingtir.
uçak üretir, ürettiği uçaklara her ülkeden talep gelir, sipariş gelir bir tek kendi ülkesinden talep gelmez.
hollanda'ya uçak satar, türkiye'ye satamaz.
yukarıdaki her üç örnek de cumhuriyetin, devletin hatasıdır.
türk sanayisinin duayeni 3 isim devlet tarafından yok edilirken, ankara'da bir bakkal dükkanından koç holding yine devlet eliyle yaratılmış ve büyütülmüştür.
aradaki fark şudur.
nuri demirağ, vecihi hürkuş ve nuri killigil tamamen türk mühendisliği ile, türk işçisi ile yerli ve milli ürünler ortaya çıkarıyordu.
ama onların yerine devletin yarattığı koç holding gibiler üretici değil, montajcıydı.
(bkz: devrim arabaları)'nın hikayesi de buna benzer.
bizim "üretici değil montajcı" olmamızı isteyenler yüzünden devrim arabaları yürümez, yürütülmez...
ha o dönemin şartlarına bakalım.
gerek ismet paşa'nın chp'si, gerek menderes'in dp'si.
biri ingilizlerin, diğeri amerikalıların baskılarına boyun eğmiştir, boyun eğmek zorunda hissetmişlerdir kendilerini.
şimdi düşünüyorum da, yurtdışına domates, narenciye, üzüm, fındık verip her biri bir şehir gibi dev fabrikalar kuran atatürk bir 10 sene daha yaşasaydı, hem demirağ, hem hürkuş, hem killigil kuruluşları bugün koç holdingden kat kat değerli birer holding olabilir, forbes listesinde ön sıralarda yer alabilirdi...
