fizikte insan gibi bilincli veya makine gibi bilincsiz yapilari kapsayan her seydir. ben bir fotona gore gozlemciyimdir. aynı fotonu gozlemleyen alet de oyle. isin ilginc yani foton da bir gozlemcidir. cunku ne kadar daha kucuk olcekleri gozlemlemeye calisirsam bir yerden sonra ben ve gozlemledigim sistem birbirine karisir. fotonu gozlemlerken bir noktadan sonra foton mu beni gozlemliyor ben mi fotonu gozlemliyorum bunu bilemem. ayrıca parcaciklari tek tek gozlemleyemem. mesela tek bir kuarka bakamam. ya mezon gibi kuark-antikuark ciftinden olusan haline, ya da baryon gibi uclu kuarktan olusan haline bakabilmem mumkun; yani hadronlara. ayrica dogada hicbir madde uzay-zamandan bagimsiz degil. surekli onunla ve icindekilerle etkilesim icerisinde. ben de aynı sekilde hem uzay-zamanla hem de gozlemledigim parcacikla etkilesmek zorundayim. gozlemledigim olasilik dalgasi seklindeki parcacigin benimle ve cevreyle etkilesimi sonucunda maddelesmis halini gozlemlerim. eger laplace'in seytanı olsaydim bu durumda zaman ve mekandan bagimsiz olacagim icin superpozisyonun cokmemis halini gozlemlerdim. yani her an her seyi gorebilirdim. tabii laplace'in seytanı yalnizca bir dusunce deneyinden ibaret. gercekte boyle bir sey yok. gozlemci konusu fizikte oldukca derin ve ayni zamanda kismen felsefeye de kayan bir konudur.
