neredeyse hiçbir dînin dışında kalmadığı durumdur.
katolisizmin düzenlediği haçlı seferleri ortodokslara bile kan kusturmuştur örneğin. dinler dünyaya bir "insan modeli" sunar ve ayrıca ekonomik bir altyapı üzerinde şekillenirler.
hoşgörülü din, hoşgörülü millet, vb. genellemeler anlamsızdır. islâm içinde bile bir sürü kıyım ve savaş olmuştur, olmaktadır da. kimse "senin islâm anlayışın daha doğru" demediği müddetçe ve insanlar ulusal ya da etnik mücadelelerinde din faktörünü gayet güzel bir şekilde kullandığı sürece* de bu devam edecektir.
tarihe bakıp topyekûn yargılamalar yapmak yerine islâm'ı kullanarak kitleler üzerinde kendi çıkarları doğrultusunda tahakküm kuranlar değerlendirilse daha mantıklı olur. ırak işgali meşrulaştırılırken bush'un "haçlı seferi" göndermesi yapması dînlerin genel anlamda toplumlar üzerinde nasıl bir işlevselliğe sahip olduğunun değerlendirilmesi açısından sanırım daha önemli bir araştırma konusu sunmaktadır bize.
özetle, dinler ve bunlara inananlar topyekûn iyi ya da kötü değildir, ama dinler belli ilişkileri düzenlemede, işgalleri meşrulaştırmada ya da direniş adına eşitsizliklerin devamlı kılınmasında oldukça etkin bir şekilde çeşitli iktidar odaklarınca ya da toplumlarca işlevselleştirilmektedir.
