Urartu m.ö 800'ler de asura karşı kurulan bir devlettir. ilk urartu kralı ı. sarduri'dir. van (tuşpa) da yer alan sardur burcun da ki yazıttan buranın urartu başkenti olduğu düşünülür. tahtakale diye bir yerleşim yoktur, bir dönem başkent tuşpa yerini toprakkale ye bırakıyor. diğer etkileşim görülen yerler; altın tepe, ayanis kalesi, zernaki tepe, çavuştepe, karmir blur, kef kalesi, erabuini, armavir blur vd. urartuca yani nairice asur etkili bir dil değildir kendi dilini oluşturmuştur bundan dolayıdır ki assurca bilenler urartu alfabesini okuyamazlar. urartu m.ö 7 yy'ın ikici yarısı yani m.ö 650 de kimmer ve iskit saldırılarıyla karşılaşır eve doğudan med baskısını hissetmiştir ancak, kale önünde bulunan iskit ok uçları medler tarafından değil iskitler tarafından parçalandığını gösterir.
