Cahiz der ki:
٠ Cehennemdekilerin azabı sonsuz değildir. Bir müddet sonra bunlar yani cehennemlikler ateşin tabiatına bürünürler. Allah cehenneme kimseyi sokmaz, fakat cehennem tabiatı icabı, cehennem ehlini kendine çeker.
"Cehennemlikler hakkında onu böyle bir hükme zorlayan sebep Mutezile’nin Allah kul için aslah/salih olanı ister, şeklindeki esasi idi.”
Bütün akil sahibi yaratılmışlar, Allah Teâlânın, kendilerinin yaratıcısı olduğunu ve bir nebiye ihtiyaç duyduklarını bilirler, insanlar iki sınıftır… tevhidi bilenler ve bilmeyenler. Bilmeyenler mazur, bilenler delil sahibidir. Dini sorumluluğun bilgiyle yakından ilgili olduğunu ve gerçek karşısında direnen inatçılar hariç islam dini hakkında bilgisi bulunmayanların ya da doğruyu idrakten aciz olan kimselerin ahirette sorumlu tutulmayacağını kabul eder. Çünkü Allah kimseyi gücünün yetmediği şeylerden sorumlu tutmaz.
islam’ı kabul etmiş olanların, Allah Teâlâ’nın cismi ve sureti olmadığını, gözle görülemeyeceğini, adil olduğunu ve günaha müsaade etmediğini, tasdik etmeleri gerekir. o zaman, hakikî müslüman olurlar. Ancak bütün bunları bildikleri halde, sonradan inkâr edip küfre düşerler, “teşbih” ve “cebir” görüşlerini kabul ederler ise, o zaman da, müşrik ve kâfir olurlar. Fakat tafsilatlı iman zarurî değildir. Allah’ın rabbi olduğuna, Muhammed (sallallâhü aleyhi ve sellem)’nin, O’nun Resûlü olduğuna ayrıntılara girmeksizin inanan herkes mümindir.
