avrupa'da din kullanılarak kötü bir şey yapılmamıştır demek ise tarih ilmine hakarettir. sosyolojik normlar avrupa'da bizde olduğu gibi tepeden inmez. avrupa dinden, yani katolik hrıstiyanlıktan, yani ortaçağ kilisesinden ne çektiyse avrupa'nın laik olmasıda bu sebeptendir. kilise zulmunun en doruk noktasını yaşayan fransa'nı katı laisizminin altında yatan sebep budur. anglo-sakson kültüründe ise çok daha hafif yaşanmıştır bu laisizm. avrupa laiktir, laikliğin çıkış noktasıdır ve bu anlaşılabilir bir durumdur. onlarda kilisenin yaptığının binde birini bizim camilerimiz, din adamlarımız yapmadı. kimse ortaçağ kilisesiyle osmanlı din adamlarını karşılaştırmaya kalkamsın, komik durur. işin aslı şudur, onlarda belirli bir etkiden doğan tepki bizde neden etkisi olmadığı halde tepkisi kopyalanarak alındı?
