batı düşünsel tarihinde, henri bergson ile ortaya çıkan felsefi akıma verilen isim. pozitivist rasyonalizm'in zaferini ilan ettiği 20. yüzyılda, aklın, gözlemin yetersiz kaldığı yerde devreye girmiştir.
bergson'a göre insanda içgüdü ve zeka olmak üzere iki temel yeti vardır. zeka evreni tanımamız için değil ama ona egemen olmamız için gereklidir. evren ve yaşam sürekli hareket değişim ve oluşum halindedir. sadece maddeyi kavrayan ve uyum aracı olan zeka ile evren ve yaşamın özünü kavramaya olanak yoktur. içgüdüye gereksinimimiz vardır.
islam dünyasında ise, gazali ve sufilerin başını çekmiş olduğunu görmekteyiz. gazali'ye göre insan, "kalp gözü" ile yaşamın özünü kavrayabilir. bu ise ancak içsel temizlenme ve arınmayla mümkün olabilir.
