konu: büyük sır, evrenin oluşumu
proje: compact muon solenoid
yer: isviçre cern laboratuarı
yerin 100m altında, 36 ülkeden 2000 den fazla fizikçinin yaklaşık 10 yıldır ortak çalıştığı proje.
atom çekirdeğinde bulunan proton adlı parçacıklar çok yüksek enerjiyle çarpıştırılacak ve meydana gelen enerji ile ortaya çıkacak parçacıkların evrenin işleyişindeki rolleri incelenecek.
yani evrenin başlangıcı olarak kabul edilen ve kur'an-ı kerim'de de bahsi geçen "büyük patlama" namıdiğer "big bang" in küçük * bir modeli gerçekleştirilecek.
büyük patlama ile oluşan enerjiden evrenin meydana gelişi kabulü ile yola çıkan bilim adamları, proje ile şimdiye kadar keşfedilmemiş yeni parçacıkların yanısıra big bang ile oluşan parçacıkların yeniden açığa çıkmasını bekliyorlar.
atom, molekül ve canlı yapısının nasıl oluştuğuna dair gözlem fırsatını düşünsenize...
bir de, 'higgs' denilen, fizik modellerinin temelini oluşturan ve maddeye kütle özelliğini veren parçacığın da tekrar ortaya çıkarılması söz konusu...
evrenin yüzde 27'sini oluşturan ve 'karanlık madde' olarak tanımlanan enerji biçiminin kavranması söz konusu...
proje gerçekleşmeden insanlığa katkıda bulunmaya başladı bile.
şöyleki; deneyin gerçekleşebilmesi için geliştirilen dedektörler; hızlı iletişim sistemleri, çok daha yüksek kapasiteli bilgisayarların, süper iletkenlerin oluşturulmasında ve kanser terapisi alanında teknolojik-tıbbi gelişmelere sebep olacak.
tüm bunların yanısıra önemli olan elbette, millet/devlet olarak, yüzyılın projesinde var olabilmemiz, gözlemci olarak da olsa...
bu noktada, atlas projesindeki rolü ve türkiye'nin tam da cern'e kabulü çalışmaları esnasında, uçak kazasında kaybettiğimiz engin arık hoca'yı rahmetle anıyorum, kafamda soru işaretleriyle...
notumsu: -sa, -se ve -mış, -miş fikriyatımızı bırakıp pozitif ilimlerde bilgi sahibi ve söz sahibi olalım.
