Osman Gazi ve Padişah ibrahim'den sonra Osmanlı hanedanının üçüncü ve son soy atasıdır. Son 6 Osmanlı padişahından 2'si onun oğlu 4'ü ise torunudur.
Diğer Osmanlı padişahları gibi kuvvetli bir tahsil gördü. kuzeni Padişah Üçüncü Selim, padişahlığı sırasında öğrenimiyle bizzat meşgul olmuştu. Cesur, temkinli, sabırlı ve azimli bir kişiliğe sahip olan Padişah ikinci Mahmud, Alemdar Mustafa Olayı sonrasında, 28 Temmuz 1808 tarihinde abisi padişah dördüncü mustafa'nın yerine tahta çıktığında yirmi üç yaşındaydı. Zekî ve bilgili bir insan olan Padişah ikinci Mahmud, Avrupa’daki yenileşme hareketlerini benimsemişti. Adalet işlerine gereken önemi verdi, yeni kanun ve tüzükler hazırlattı ve bu sebeple kendisine “Adlî” ünvanı verildi.
padişahlığa geçişi öncesi, kuzeni olan padişah üçüncü selim'in katledilmesine sebep olan herkesi idam ettirdi. ardından tahtını elinde almak için çabalayan abisi padişah dördüncü mustafa'yı boğdurttu.
Sadrazam Alemdar Mustafa Paşa, Rumeli ve Anadolu ayanlarını istanbul'da toplayarak yapmış olduğu anayasal bazı vasıflar içeren Sened-i ittifak anlaşmasıyla, padişah'ın yetkilerini kısıtlayan ilk antlaşmayı yürürlüğe koydu. Türk tarihindeki ilk anayasal belge olan Sened-i ittifak sayesinde, Türkiye’deki anayasacılık hareketleri başlamış oldu.
saltanatı boyunca osmanlı tarihinde yer edinecek önemli yeniliklere imza attı. birçok kurumu yenileyen padişah ikinci mahmud, kıyafet inkilabıyla kavuk, sarık, cübbe gibi ağır kıyafetler yerine, fes ceket, pantolon gibi daha sade ve hafif kıyafetlere geçişi sağladı. kendi de sakalını kısa keserek modern kıyafetler ile halkın içine çıktı.
Topkapı Sarayı'nı terk ederek daha modern tarzda döşenmiş Beylerbeyi Sarayı ve Çırağan Sarayı'nı yaptırarak hanedan için boğaz içi sahillerinde yeni bir yaşantının kapısını araladı.
modern tarzda eğitim vermek amacıyla istanbul'da, Türkiye'nin ilk modern tıp okulu olan Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane ve modern anlamda ilk harp okulu olan Mekteb-i Harbiye'yi kurdu.
Padişah ikinci Mahmud, yakalandığı verem hastalığından kurtulamayarak, 1 Temmuz 1839 günü, dinlenmek için gittiği kardeşi Esma Sultan’ın Çamlıca’daki köşkünde, 54 yaşında vefat etti. Büyük bir cenaze töreni ile halkın gözyaşları arasında Divan Yolu’ndaki türbesine defnedildi. kendisinden sonra oğlu padişah Abdülmecid tahtta çıktı.
