sadece bilimadamlarının anlayacağı karmaşık laflardan ziyade basitleştirilmiş açıklamalarına ihtiyacımız var.
maddenin yapı taşı atomlar, o atomların da proton ve nötronlardan oluşan bi çekirdek ve etrafında dönüp duran elektronlardan olduğu liseden kalma bi bilgi, buraya kadar tamam.
ama bilim burada durmamış o protonları falan oluşturan kuarklar diye yeni maddeler bulmuşlar. bu kuarkları da dörde üç, onikilik bi kare şekliyle şemalandırmışlar.
sanırım doğru anladıysam bu maddelerin kütlesiz olduklarını, onlara kütle kazandıran hayali bi higgs bozonu olduğunu da iddia etmişler. deneyi anlatan brian cox bunu bi karikatürle anlatmaya çalışıyor.
deney için margaret thatcher'dan bütçe istemeye gittiklerinde thatcher onlara "bu deneyi bi politikacının anlayacağı basitlikte bana anlatın, paranızı vereyim" demiş. bunun üstüne iki karikatür göstermişler.
birincisinde bi parti salonu gibi bi mekan var. lacivert giysiler içinde bi sürü insan var çizimde. cox diyor ki, tüm evren higgs bozonlarıyla doludur ve bu bozonlar da o yukarda bahsettiğimiz kuarklara kütlelerini verirler. uzayda parçacıklardan biri hareket ettiğinde bu higgs bozonlarıyla etkileşime girebilirler.
bu resimdeki parti salonuna fazla ünlü olmayan bi politikacı girdiğinde herkes o politikacıyı görmezden gelebilir ve politikacı, odadaki hiç kimseyle etkileşime girmeden odada ilerleyip çıkabilir. bu ilerleyişleri de ışık hızına yakın bi hızda olur çünkü kütleleri yoktur.
cox burada ikinci karikatürü gösteriyor ve "ya odaya çok ünlü bi politikacı girseydi" diye soruyor ve ikinci resimde odaya margaret thatcher'ın girmiş olduğunu görüyoruz. thatcher odaya girdiği anda etrafı bu lacivert giysili adamlarca kaplanıyor ve thatcher'ın ilerlemesine engel teşkil ediyorlar. yani bi şekilde parçacık, etrafına bi sürü higgs bozonu toplayıp bi nevi kütle kazanıyor.
işte evrendeki bütün yapı taşları protonlar, elektronlar falan bu higgs bozonlarıyla sarıldıklarından kütle kazanıyorlar, ağırlıkları oluyor. işte big bang deneyi lhc makinasında bu higgs bozonlarını gözlemleme amacına dayanıyor. eğer deneyde higgs bozonları gözlemlenmezse bile parçacıklara kütlelerini veren şey her neyse onu görmeyi umuyorlar.
bu noktada (yine yanılmıyorsam) bu deneyin vatikan'la bozuşmasının temeli yatıyor. sanırım vatikan büyük patlama sonrasında tanrının işe el koyduğunu ve parçacıklara kütlelerini verenin tanrı olduğunu iddia ediyor. bu yüzden bu higgs bozonlarının deney sonunda gözlemlenmeyeceğini savunuyor. fakat bunu sadece savunmakla kalmıyor, deneyin yapılmaması için de elinden geleni ardına koymuyor. çünkü bu makine ilk olarak amerika'da inşa edilecekken lobi faaliyetleri sonunda deneyin amerika'da yapılması engellenmiş. yani vatikan kendi savunduğu şeyden yüzde yüz emin değil.
islam dünyası ise ilgilenmiyor bile deneyle. zaten gereğinden fazla bi heyecan yapmışız sanırım. çünkü eğer parçacıklara kütlelerini verenin higgs bozonları olduğu ortaya çıkarsa dinin bilim karşısındaki sayısız yenilgilerinden biri olacak olsa da kimsenin bu yüzden dini inançlarının sarsılacağı yok. tıpkı dünya düz dediklerinde dünyanın yuvarlak çıkması sonunda "tanrıdır, böyle istemiş böyle yapmıştır" demeleri gibi bu deneyin sonunda da aynı lafı diyecekler orası kesin.
işin cesaret kırıcı taraflarından biri de stephen hawking'in deney sonunda higgs bozonlarının gözlemlenemeyeceği üstüne attığı iddia. oluşacak mini kara deliklerin bu parçacıkları yutacağını söylemiş. hawking'in yanılmasını umuyoruz (ki kendisi de bunu kesinlikle dile getirmemiş, sadece bi iddia olarak ortaya atmış).
deneyin sonuçlarının da aylar sonra açıklanacağı göz önüne alınırsa, daha bu bekleyişin sürecek olması da sinirimizi bozan başka bi unsur tabii ki.
