ermenilerin binlerce türk'ün canına mal olan isyan ve katliamları karşısında osmanlı hükümetinin ortaya koyduğu sakin ve sağduyulu tavır, belgeleriyle sabittir. ancak isyan hareketleri bir türlü durmak bilmeyince hükümet ülkenin çeşitli bölgelerinde yaşayan ermenileri savaş bölgelerinden uzak yeni yerleşim merkezlerine götürmek zorunda kalmıştır. kafkas, iran ve sina cephelerinin güvenlik hattını oluşturan bölgelerdeki ermenilerin yerlerinin değiştirilmesi devletin güvenliğini sağlamak amacını gütmüştür.
her şeyden önce yer değiştirme kararı bütün ermenilere uygulanmamıştır. katolik ve protestan mezhebinde bulunan ermenilerin yanı sıra, osmanlı ordusunda subay ve sıhhiye sınıflarında hizmet gören ermeniler ile osmanlı bankası şubelerinde ve bazı konsolosluklarda çalışan ermeniler devlete sadık kaldıkları sürece göçe tabi tutulmamışlardır. öte yandan hasta, özürlü, sakat ve yaşlılar ile yetim çocuklar ve dul kadınlar da sevke tabi tutulmamış, yetimhaneler ve köylerde koruma altına alınarak ihtiyaçları devletçe göçmen ödeneğinden karşılanmıştır. 27 mayıs 1915 tarihinde yer değiştirme kanunu ve bu kanuna dayalı olarak çıkarılan emirler çerçevesinde; erzurum, van ve bitlis vilayetlerinden çıkarılan ermeniler, musul'un güney kısmı zor ve urfa sancağına; adana, halep, maraş civarından çıkarılan ermeniler ise suriye'nin doğu kısmıyla halep'in doğu ve güneydoğusuna nakedilmişlerdir.
bu arada, ermenilerin sıkça dile getirdiği gibi yer değiştirme sırasında 1.5 milyon ermeni ölmemiştir. gerek osmanlı ve ermeni gerekse yabancılara ait istatistikler, 1. dünya savaşı döneminde osmanlı topraklarında yaşayan ermenilerin nüfusunun en fazla 1.250.0000 civarında olduğunu göstermektedir. ne kadar ermeninin yer değiştirme uygulaması çerçevesinde bulundukları yerden çıkarıldığı ve ne kadarını sağ salim yeni yerleşim bölgelerine ulaştığı da belgeleriyle ortadadır. osmanlı devletinin son nüfus istatistiği 1914 yılında yapılmıştır. buna göre ermeni nüfusu 1.221.850'dir. yer değiştirmeye tabi tutulmayan nüfusun ise, 82.880i istanbulda, 60.119u bursa da, 4.548i kütahya da ve 20.237'si aydın valiyetinde olmak üzere 167.778dir.
ermenilerin yer değiştirme uygulaması büyük bir disiplin içinde yapılmıştır. 9 haziran 1915'ten 8 şubat 1916 tarihine kadar adana, ankara dörtyol, eskişehir, halep, izmit, karahisar, kayseri, mamuretülaziz, sivas, trabzon, yozgat, kütahya ve birecik'ten toplam 391.040 kişi yerleştirilecekleri yeni bölgelerine sev edilmiş, bunlardan 356.084'ü yerleşim bölgesine ulaşmıştır. ermenilerin yer değiştirme uygulaması sırasında verdiği kayıplar 35.000 kişi civarıdır. öte yandan, osmanlı devleti yer değiştirme uygulamasına tabi tuttuğu ermenilerin nakli sırasında ağır savaş şartlarına rağmen olağanüstü gayret göstermiş bu gayret yabancı diplomatlarca da tespit edilmiştir. hükümet, göçmenlerin iadesi ve korunmasına yönelik büyük harcamalar yapmıştır. uygulamaya ait belgelerde hangi il ve ilçelerde hastane kurulduğu, ermeni çocuklarından yetim kalanlar için hangi binaların ayrıldığına kadar detaylı bilgiler verilmektedir. yer değiştirmeye tabi göçmenlerin; sevk, yer değiştirme ve geçimlerinin sağlanması için 1915 yılında 25 milyon, 1916 yılının sonuna kadar ise 230 milyon lira harcandığı belgelerle kanıtlanmıştır.
bu denli büyük bir tecriti bu kadar yüksek bir istatistik ile başarıya ulaştırıp, soykırımla suçlamak, herhangi bir belge ve kanıtı dahi olmadan, sallamak,hainlik ve karaktersizliktir.
