külli irade cüzzi irade deseler de aslında tatminden uzak bir cevaptır. zaman, mekan, insan hepsinin mahluk olduğunu kabul edersek( yani sonradan yaratıldığını kabul edersek) o zaman bazı sorunlar ortaya çıkıyor.
oysa bunlar sonradan yaratılsa bile bilgi olarak sonradan var veya bilinmiş olamaz. yani tanrı insanı sonradan var etse bile insan var edebilme bilgisi onun sonradan edindiği bilgi olamaz.
nedenini şöyle açıklayabiliriz: tanrı eğer bilmediği bir şeyi bilirse o halde her şeyi bilmemiş olur ve bu da tanrıyı sonsuzluktan düşürüp onda bir eksiklik yapar yani her şeyi bilen tanrı anlayışına gölge düşürür.
şimdi kader mevzusuna gelirsek tanrı yeni bir şeyi bilmeyeceği için insanın nasıl var edeceği, ne yaşayacağı, ne sonuca gideceği zaten insan var olmadan da bellidir. (insan hiç var olmasa da, belli kararlar vermese de ve sonuca varmasa da bellidir)
yani insan belli bir dönem var olmuş, özgür iradesiyle eylemde bulunmuş ve tanrı daha sonra bunu bilmiş olamaz çünkü insan var olmadan bunları zaten yapamaz. ( irade gösterip seçimde bulunmaz demek istiyorum yani)
ayrıca bunun sağlamasını ise şöyle yapabiliriz: zaman da bir mahluktur ve zaman var olmadan önce de zaman fikri olması gerekir. o halde tanrı zaman fikrini bileceği gibi bu zamanda olacakları da önceden bilir. yani zaman var olmadan önce zaten her şey bellidir.
