basit olarak birbirine kuantum dolanık iki parçacığın herhangi birine bir etki uygulandığında diğer parçacığa bu etkinin ani olarak yansımasıdır.
youngun çift yarık deneyinden bildiğimiz üzere, parçacıkların konumunu bilmediğimizde olasılıklar dalgası şeklinde yayılırlar. deneyde önünde çift yarıklı bir engel bulunan bir elektron tabancasından elektronlar tek tek ateşlenmiş, ve yarığın arkasında bulunan ekranda düştüğü yerler not edilmiş, sonuçta sanki tek tek fırlatılan elektronlar iki delikten de aynı anda geçmiş ve kendisiyle bir girişim dalgası oluşturmuş gibi ekranda bir girişim deseni elde edilmiş. yani şu:
Bu elbette bilim adamlarına garip gelince yarığın arkasına gelen elektronun enerjisini emip yarı enerjili 2 elektron yayan bir düzenek yapıyorlar. bu şekilde bu 2 elektron birbirine dolanık hale getiriliyor. 1. elektron yine ekrana giderken 2. elektron bir sensöre gidiyor. dolayısıyla artık elektronun hangi delikten geçtiği bilgisine sahibiz. bu bilgiye sahip olduğumuz anda ise ekranda girişim deseni yerine sedece yarıkta olduğu gibi bir çift desen elde ediyoruz. işin garip tarafı ise sensör çok çok uzakta olsa bile yani sensöre çok daha sonra gelse bile dolanık eşi ekranda çift desen oluştaracak şekilde hareket ediyor. dolayısıyla yaptığımız gözlem elektronun geçmişini etkiliyor diyebiliriz. buna dolanıklık deniyor.
bir ekleme yapmakta fayda var. acaba kullanılan malzemeler mi dalga fonksiyonunun çökmesine neden oluyor diye düşünmüş bilim adamları ve aynı deney düzeneğine kuantum karıştırıcı adlı bir düzenek ekleniyor. burada kısaca yine sensörler kullanılıyor ama bu sefer sensörlere çarpan elektronun hangi yarıktan çıktığı bilgisini bozacak şekilde bir düzenek kuruluyor. bu defa sensörlere çarpan elektronun dolanık eşi ekranda bir girişim deseni oluştaracak şekilde hareket ediyor. yani elektronun hangi yarıktan çıktığı bilgisini kaybettiğimiz anda diğer dolanık eşi dalga gibi davranıyor.
