her satırını hayranlıkla okuduğum başyapıt. kemal tahir külliyatının baba eserlerinin hepsini bitirdim sayılır. devlet ana ölümüne yakın yazdığı belki de en son yazdığı romanı. her kitabında olduğu gibi karakterleri üzerinden tahliller, çözümlemeler yapmış. ama diyalogları o kadar dallanıp budaklandırmış ki sanmıyorum yaşayan hiç bir insan o kadar uzun konuşamaz. romanda osman bey karakteri beri bırakılıp hikaye orhan bey ve arkadaşları kerimcen ile mavro üzerinden yürütülmüş. şeyh edebali, yunus emre, moğol ilhan ve dahası hikayeye çok güzel yerleştirilmiş. roman salt bir eğlence aracı değildir. aynı zamanda propaganda veya yerme için de kullanılabilir. kemal tahir bu romanıyla osmanlıyı yüceltmiş ve bunun için dönemin sol temsilcilerinden tavır görmüştür. hasılı mutlaka okunması gereken bir eser. bu topraklar üzerinde yaşar kemal, kemal tahir, tarık buğra ve daha nice üstad çıkmış. büyük insanlar görmüşüz vesselam.
