DarebAllâhu meselen abden memluken lâ yakdiru alâ şey’in ve men razaknahu minna rizkan hasenen fehuve yünfiku minhu sirran ve cehra* hel yestevun* elHamdu Lillâh* bel ekseruhüm lâ ya’lemun;
Allâh (şöyle) bir misal veriyor: Bir şeye gücü yetmeyen köle ile kendisini bizden güzel bir yaşam gıdası ile beslediğimiz ve ondan gizli ve açık başkalarına bağışta bulunan kişi… Bunlar hiç eşit olur mu? Hamd, Allâh’a aittir! Hayır, onların çoğunluğu bilmezler. (A.Hulusi)
075 – Allah şunu temsil getirdi: bir abdi memlûk, hiç bir şey’e kudreti yok, bir de o zat ki kendisine tarafımızdan güzel bir rızk nasip etmişiz de o ondan gizli, açık infak edip duruyor, hiç bunlar müsavi olurlar mı? Bütün hamd Allah’ındır amma çokları bilmezler. (Elmalı)
DarebAllâhu meselen Bakınız ne güzel geldi, Allah örnekler verir, misaller verir, çünkü biliyor. Siz bilmiyorsunuz demişti ya, işte bir misal dercesine, işte bir örnek dercesine; Allah size şu misali verir. abden memluken lâ yakdiru alâ şey’in başkalarının boyunduruğu altında bir köle düşünün. Özgürlüğü yok, hürriyetten mahrum, iradesi kendisine ait değil, kendisi kendisine ait değil. Böyle bir köle düşünün.
ve men razaknahu minna rizkan hasenen fehuve yünfiku minhu sirran ve cehra bir de kendisine tarafımızdan güzel bir rızk verdiğimiz ve ondan açık ve gizli hayırda bulunan bir diğerini düşünün. Yani iki adam misali veriyor ya. Bir köle, iradesine sahip olmayan, kendisine bir başkası sahip. Ama bir de kendisine rızk verdiğimiz, tabii burada hür birini, malının sahibi olan birini. Sahibi olan malını verir değil mi. Çünkü veremeyen sahip olamaz. Sahip olduğunu verebilir. Köle efendisini verir mi, efendi kölesini verir. Onun için orada hemen ne geliyor bakınız; fehuve yünfiku minhu sirran ve cehran gizli ve açık. Her zaman ondan infak eden. Hayra harcayan. Bu işte malına sahip olan, malın kendisine sahip olduğu değil. Malın efendisi olduğu değil. Kendisi malının efendisi olan. Onun için veren, verebilen. Malına sahipse verir. Mal onun sahibi ise, sahibini veremez.
Düşünün diyor böyle iki kimse düşünün. hel yestevun şimdi bunların ikisi de bir olur mu? Cevabı açık, hayır bir olmaz. Aynı cinse ait olduğu halde bu ikisi bir olmazsa. Ders bu. Aynı cinse ait olduğu halde, ikisi de insan olduğu halde, mahiyet birliği olduğu halde: bu ikisi bir olmazsa. Biri köle diğeri özgür biri olduğu için. Allah ile yaratıklar arasından nasıl kıyas yapılabilir. Alacağımız ders bu. Aynı cinse ait olan iki insan bile, biri hür biri değil, biri malın sahibi, diğeri sahibinin malı. Yani daha doğrusu onun sahibi, malı. Malının efendisi, malının kölesi. Birinin özgürlüğü var diğerinin yok. Bu ikisi dahi bir olamazsa, Nasıl Allah ile Allah dışındaki şeyler bir olur.
