Batı ve kuzeybatı iran’da devlet kurmuş bir kavim. Çok eski bir geçmişi olan Medlerden.M.Ö. 1000 tarihli Asur kitabelerinde söz edilmiştir. Başlangıçta dağınık bir şekilde yaşayan bu kavim birliğini korumakta güçlük çekmiş, Asurlular, Kimmerler, iskitlerle çarpışmıştır. Sonunda Medleri bira raya getirip bir devlet düzeni içinde toplayan Keyaksar adlı hükümdar, iskit kralı Madiyes’i çağırdığı ziyafette sarhoş ettikten sonra öldürtmüş (M.Ö.625) ve başsız kalan iskitleri, ülkesi Medya’dan çıkartmıştır.
Daha sonra Babillerle anlaşan Keyaksar Asurlulara saldırmış ve Asur başşehri Ninova şehrini kuşatmış, Asur Devleti’ni ortadan kaldırmış, Kuzey Mezopotamya’yı Medya’nın egemenliği altına almıştır (M.Ö. 612). Keyaksar’ın yönetimi altında güçlenen ve genişlemeye başlayan Medler Anadolu’ya da saldırıp Kızılırmak kıyısına kadar ulaşmışlardır. Bu sıralarda Batı Anadolu’da güçlenen Lidya Devleti de Kimmerleri Anadolu’dan çıkardıktan sonra Kızılırmak’ın karşı kıyısına kadar ilerlemişlerdi.
iki taraf arasında başlayan savaş beş yıl sürmüş (M.Ö. 590-585); beşinci yılın sonlarında savaş devam ederken güneş tutulunca, iki taraf da bu savaşın tanrıları kızdırdığına, savaşı bırakmalarını isteyen Tanrıların bu yüzden güneşi kararttıklarına inanarak vazgeçmişler ve aralarında bir antlaşma yapmışlardır. Bu antlaşma gereğince Kızılırmak sınır kabul edilmiş, Lidya Kralı Alyat kızını Medya kralı Keyaksar’ın oğlu Astiyag (Efrasiyab)’a vermiş, ayrıca birbirlerinin kanından emen iki kral kan kardeş olmuşlardır.
Keyaksar’ın ölümünden sonra Medle-rin başına geçen Astiyag, bir gece rüyasında torununun, taç ve tahtı elinden aldığını görmüş, kızının böyle bir çocuk doğuracağından korkarak onu Med prenslerinden birine vermekten çekinmiş ve Medlerce hor görülen Pers dilencilerinden biriyle evlendirmiştir. Yunan tarihçisi Heredotos, bu rüyanın gerçekleştiğini, Astiyag’ın kızı Prenses Mandana ile Pers Prensi I. Kambis’den doğan çocuğun büyüyünce büyük kiros adıyla Pers tahtına çıktığını, M.Ö. 550 yılında da Medya Devleti’ni ortadan kaldırarak Medleri Pers egemenliği altına aldığını yazmıştır.
medler bütün irani kavimlerin atasıdır fars,zazaki-dimili,afgan,oset,tacik,tat,lur,bahtriyari,mazendarani ve gilaki(geç islamlaşan fars) gibi.
