müslüman olmayan türklerin türklükten uzaklaşma sebebi yıllarca sovyet etkisi altında kalmış olmalarıdır. boşnakların çoğu müslüman olmasına rağmen zaman içinde kimlikleri türklükten slav ırka doğru kaymamış mıdır?
bu tarz değişimlerde ana etken kültürdür, tek başına din ya da başka birşey değil.
ufak bir örnek olarak isveç'in kuzeyinde yaşayan ve hala öztürkçe'ye çok yakın bir dil kullanan, şaman laponlar gösterilebilir.
sonuç olarak türklük müslümanlıktan eskidir, islamiyet öncesi türk kültürü ve sosyal hayatı da, bugünkünden kat kat iyidir. bunun nedeni, islamla birlikte arap kültürünün de gelmesi, ve türk kültürünün bozulmasıdır.
