emperyalizmin tarihin başından beri var olduğunun ne kadar bilimsel olduğu tartışılır fakat işin aslında yüzyılın başlarında kapitalizme dair bir takım tartışmalar hem burjuva kaynaklarında, hem de marksist kaynaklarda sürüp gidiyordu. ingiliz bir iktisatçı da, tıpkı bugün globalizmden bahsedildiği gibi emperyalizmden söz etmekteydi. yani emperyalizm, daha çok akademik bir noktaya işaret eder. tabi uygulamalarıyla birlikte bugünkü anlamını kazanması fazla zor olmadı.
bu dönemde tartışmalara katılan lenin, emperyalizm kavramını ele alır. buharin'in kısmi yardımlarıyla- söz edilen yardım istastiki çalışmalardaki yardımdır- geliştirilir. bahsedilen aşama ile birlikte kapitalizm hızla bir dünya sistemi haline gelmiş, kapitalistleşen ülkeler yeni pazar ve hammade arayışı, sermaye ihracı gibi sebeplerle yarı kapitalist ya da pre-kapitalist durumdaki ülkeleri mali, askeri ve kültürel yönden sömürmeye başlar. devletler hızla sömürgeleşerek ya da merkezi kapitalist devletlere bağımlı hale gelmiştir. sermaye tekelleşerek belli merkezlerde- metropoller- ve sınıfların elinde- tekelci burjuvazi- toplanmıştır. buradan sermayenin genel eğiliminin merkezileşme olduğu sonucunu çıkaran lenin, mali sermayenin bu süreçte aktif bir rol aldığını söylemiştir. mali sermayenin önem kazanması ile beraber spekülatif kazanç, üretim fazlalığı, kredi köpüğü gibi kavramlardan ötürü kapitalizm, bu emperyalist dönemde sürekli krizler dönemine girmiştir. sınıfsal bağlamda da, toplum hızla dönüşerek uzlaşmaz iki kampa ayrılmıştır. bu iki nedenden ötürü emperyalizm dönemi sürekli karşı devrimler ve devrimler çağı olarak algılanagelmiş ve lenin'in tabiri ile "çürüyen kapitalizm" olarak düşünülmüştür emperyalizm.
sonuç olarak bu kitapta lenin, kapitalizmin içinden neden bir başka sınıflı ve sömürü toplumu yaratılıyamayacağını söylemiştir. bu süreçte kapitalizm çelişkileri keskinleşerek emperyalizme dönecek ve bu kapitalizmin son evresi olacaktır. burada yanlış anlaşılan nokta ise; bunu söylemenin bir kehanet olarak algılanmasıdır. yani emperyalizm hemen yıkılacak bir kapitalizm demek değildir. o nedenle hata olarak söylenenlerin bir geçerliliği ve bilimselliği yoktur. gerçek olan şey er ya da geç emperyalizmin, dolayısıyla kapitalizmin yok olacağı, yerini sosyalizme bırakacağıdır.
