Yapılan çalışmalarda her dört kişiden birinde olduğu bildirilen sinsi hastalık.
Karaciğer vücudumuzun en büyük organı. Vücuda ilk giren yiyeceklerin filtreden geçirilip süzüldüğü yer. Yaşamın sürmesi için en önemli gıdaların depolandığı bir organ. Binden fazla enzimin yapıldığı, sentezlendiği adeta bir kimya labaratuvarı.
Gündüz 4-5 saatten daha uzun açlığa tahammül edemediğimiz halde gece bazen 10 saat uyuyup da acıkmayışımızın sebebi karaciğerimizdir. Büyük bir glikoz deposu olan karaciğer uykuya geçtiğimiz an kana glikoz vermeye başlayarak açlık duymadan uyumamızı sağlar.
Karaciğer yediğimiz tüm yiyecek ve içecekleri filtreden geçirir. Yiyecek ve içecekler bağırsaklar tarafından emildikten sonra ilk durakları karaciğerdir. Burada süzülür, zararlı maddeler temizlenir, özel işlemlerle vücuda yararlı hale getirilip kana verilir.
Enfeksiyonlara karşı vücudu savunan proteinler , kan yapımı ve pıhtılaşması için önemli maddeler, hormonların ana maddeleri hep karaciğer tarafından üretilir. Ayrıca karaciğer sindirim için safra da üretip bağırsaklara gönderir ve mideden gelen yiyeceklerin parçalanmasını sağlar.
Aslında normalde karaciğer dokusunda fizyolojik miktarlarda bir yağ bulunsa da yağ birikiminin aşırı miktarda artması, karaciğer yağlanması ya da hepatosteatoz olarak isimlendirilir.
Alkol karaciğer yağlanmasının en önemli nedenlerinden biridir. Alkol, karaciğerde yağların parçalanmasına neden olan mekanizmayı baskılayarak karaciğerde yağ birikimine ve yağlanmasına neden olur.
Alkol dışında, toksik maddeler, bazı ilaçlar, karaciğer hastalıkları, karaciğer yağlanmasına neden olabilir. Alkol ya da bu nedenlere bağlı karaciğer yağlanması dışında ortaya çıkan yağlı karaciğer grubuna "NASH" adı verilir.
Nash (Non Alkolik Steatohepatit) toplumun en yaygın ve en sinsi hastalıklarından biridir. Yapılan çalışmalar, erişkin nüfusta % 30 kadarında bu karaciğer yağlanması olduğunu göstermektedir. Ciddi bir belirtisi olmadığı için hastaların önemli bir bölümü farkında da değildir. Nash, genel olarak insülün direnci ve obeziteyle birlikte görülmektedir. Karaciğer yağlanması olan hastaların % 80'inden fazlası insülin dirençli ya da obez hastalardır. Ancak beyaz yakalı NASH'i adı verilen bir grup ya da başka bir tanımla genel olarak ofis ve plaza çalışanlarının sonuçları daha da ilginçtir. Bu grup genellikle 45 yaş altı, genç yaşta, obez değil ve bir bölümü sporunu da yapmakta ama bu gruptaki normal kilolu insanların büyük bölümünde karaciğer yağlanması tespit edilmiştir. Karaciğer yağlanması 21. yüzyılın yeni yaşam modeliyle toplumda patlama göstermiştir. Aşırı yağlı ve şekerli gıdalarla beslenme, hareketsiz ve stresli yaşam insanlarda karaciğer yağlanması artışına neden oldu. Fakat karaciğer yağlanmasının en önemli ve asıl nedeni işlenmiş gıdalardır. Karaciğer, doğal ve organik gıdalara göre planlanmış bir filtre sistemine sahip. Ancak işlenmiş gıdaları yeteri kadar filtre edemiyor. Şeker, yağ yapımının ana hammaddesi. Aşırı şeker alımı, şekerlemeler, meyve suları, çikolotalar aşırı yağ yapımına ve karaciğerde yağ birikimine neden oluyor. Karaciğer yağlanması genel olarak iki gruba ayrılıyor. Birinci grupta aşırı yağ birikimiyle birlikte "Enfllamasyon" ve "yangı" mevcut. Steatohepatit adı verilen bu grupta karaciğer enzimleri, örneğin ALT ve AST testleri yüksek bulunabilir. ilerleyen süreçte yağlanma ilerleyerek karaciğer hasarına neden olabilir. ikinci grupta karaciğer hücrelerinde yağ birikimi olmasına rağmen enflamasyon yoktur, ama daha hızlı hücre harabiyetine neden olur ve tablo siroz ve karaciğer yetmezliğine doğru gidebilir.
Karaciğer yağlanması pratik olarak çok ileri dönemlere kadar belirti vermez. Genel bir yorgunluk hali, karaciğer bölgesinde şişkinlik, bazen ciltte kaşıntı, kızarıklık yapsa da bu bulgular hastalığa özel şikayetler değildir. Kesin tanı labaratuvar testleriyle konulabilir. Karaciğer yağlanmasına karaciğer enzimlerinin (ALT, AST, GGT, LDH) yüksek oranda saptanması tanı için önemlidir. Ama en erken tanı yöntemi , karaciğer ultrasonu ve radyolojik tetkiklerdir. Burada yağlı karaciğer bulunması, karaciğer enzimleri normal olsa bile tanı için yeterlidir.
Karaciğer yağlanması rahatsızlığından korunmak için
- 30 yaşın üzerindeyseniz, kilonuz normal olsa da iş hayatınız ofis ya da plazada geçiyorsa, genellikle hareketsiz bir hayatınız varsa ve sıklıkla fast food ile beslenmek zorunda kalıyorsanız mutlaka karaciğer testlerini ve ultrason tetkiklerini yaptırın.
- Diyabetliyseniz ya da insülin direnciniz varsa, sürekli bel çevreniz genişliyor ve kilonuz artıyorsa karaciğer yağlanması açısından düzenli kontrollerinizi yaptırın.
- Karaciğer yağlanması saptandıysa doğal olmayan tüm işlem görmüş gıdaları kullanmayı bırakın. Alkol, şeker ve hayvansal yağları azaltın.
- Kırmızı et, et ürünleri, hayvansal gıdalar yerine vegan beslenin. Vitaminleri yeşil yapraklı sebzelerden, proteinleri tahıllardan alın.
- Karbonhidratı tam tahıllardan ve tohumlardan alın. Çikolata, şekerli gıdalar, meyve suları ve tatlıları bırakın.
- Hayvansal yağlar yerine bitkisel yağları (zeytin, fındık, ayçiçek yağı v.b.) tercih edin ama yağı vücudun ihtiyacı kadar alın, aşırıya kaçmayın.
- Uzun yürüyüşler yapın. Günlük hedefiniz minimum 10 bin adım olsun. Yürüdükçe insülün direnci, karaciğer yağlanması sizden uzaklaşır.
- Mutlaka gastroebterolog ve endokrinoloğun kontrolünden geçin. Hiçbir belirti vermeyen karaciğer yağlanması, günün birinde karaciğer yetmezliği , siroz hatta siroz zemininden kaynaklanan kanserle size dönebilir. Bu nedenle karaciğer yağlanmasını hafife almayın.
(Prof. Dr. Temel Yılmaz, Habertürk, 21.01.2017)
