müzikteki tril, küme, dokunma, basamak gibi, bestenin kulağa daha hoş gelmesini sağlayan süslemelerin bir başlık altında toplandığı kavramdır. gelin, bunlar neymiş diye bir bakalım.
basamak
üst basamak, alt basamak, ikiz basamak, kısa basamak, çarpma ve geçiş notası gibi çeşitleri vardır. bir notadan önce gelen hızlı süsleme notalarıdır. notalardan daha küçük yazılırlar ve bir notaya bağlanırlar.
üst basamak, bir notanın en fazla bir ses üstüne yazılan ve değerini bağlandığı notadan alan basamak çeşididir. örneğin, bir vuruşluk si notasından önce notaya göre daha küçük yazılmış ve notaya bağlanmış yarım vuruşluk bir do notası varsa o nota ilk önce yarım vuruşluk do, sonra yarım vuruşluk si şeklinde çalınır. her nota değerinde uygulanabilir. anlamadıysanız: http://4.bp.blogspot.com/...00/%C3%9Cst%2BBasamak.jpg
alt basamak ise bir notanın en fazla bir ses altına yazılan ve değerini bağlandığı notadan alan basamak çeşididir. örneğin, bir vuruşluk si notasından önce notaya göre daha küçük yazılmış ve notaya bağlanmış yarım vuruşluk bir la notası varsa o nota ilk önce yarım vuruşluk la, sonra yarım vuruşluk si şeklinde çalınır. her nota değerinde uygulanabilir. anlamadıysanız: http://4.bp.blogspot.com/...Y/s1600/Alt%2BBasamak.jpg
ikiz basamak ise notadan önce hem bir üst basamağın, hem de bir alt basamağın notaya bağlandığı durumlarda olur. değerlerini yine bağlandıkları notadan alsalar da yazıldıklarından daha hızlı çalınırlar. örneğin, bir vuruşluk si notasından önce notaya göre daha küçük yazılmış ve notaya bağlanmış çeyrek vuruşluk la ve do notaları varsa o nota ilk önce alt basamaktaki la'nın otuz ikilik nota şeklinde çalınması, sonra üst basamaktaki do'nun otuz ikilik nota şeklinde çalınması ve sonunda esas nota olan si'nin üç çeyrek vuruşluk değerde çalınmasıyla icra edilir. anlamadıysanız: http://2.bp.blogspot.com/...0/%C4%B0kiz%2BBasamak.jpg
kısa basamak, bir notanın en fazla bir ses üstüne veya altına yazılan, değerini bağlandığı notadan alan basamak çeşididir. ancak, bu basamak çeşidi de ikiz basamaklar gibi yazıldıklarından daha hızlı çalınırlar. ayrıca, kısa basamak olduğunun belli olması için üstüne bir çizgi atılır. örneğin, bir vuruşluk si notasından önce notaya göre daha küçük yazılmış, notaya bağlanmış ve üstüne çizik atılmış çeyrek vuruşluk bir do varsa o nota ilk önce do'nun otuz ikilik nota şeklinde çalınması ve sonrasında esas nota si'nin 0,875 vuruş değerinde (iki noktalı yarım vuruş) çalınmasıyla icra edilir. anlamadıysanız: http://4.bp.blogspot.com/...0/K%C4%B1sa%2BBasamak.jpg
çarpma, bir notanın bir sesten daha uzak olacak şekilde notanın üstüne veya altına yazılan ve değerini bağlandığı notadan alan basamak çeşididir. ancak, çarpmalar da ikiz basamak ve kısa basamak gibi yazıldıklarından daha hızlı çalınırlar. ayrıca, kısa basamaktaki gibi üstlerinde bir çizgi bulunur. örneğin, bir vuruşluk si notasından önce notaya göre daha küçük yazılmış, notaya bağlanmış ve üstünde çizgi olan çeyrek vuruşluk bir sol notası varsa o nota ilk önce sol'ün otuz ikilik nota şeklinde çalınması ve sonrasında esas nota si'nin 0,875 vuruş değerinde (iki noktalı yarım vuruş) çalınmasıyla icra edilir. anlamadıysanız: http://1.bp.blogspot.com/...i9E/s1600/%C3%87arpma.jpg
son olarak, geçiş notaları ise notanın yakınına da, uzağına da yazılabilen, iki esas nota arasına yazılan ve değerini bağlandığı notanın bir öncesindeki notadan alan basamak çeşididir. ancak, bu notalar da yazıldıklarından daha hızlı çalınırlar. örneğin, ikisi de bir vuruşluk olan si ve do notalarının arasında, diğer notalara göre daha küçük yazılmış ve do notasına bağlanmış, çeyrek vuruşluk sol ve do notaları varsa o nota ilk önce si notasının üç çeyrek vuruşluk olarak çalınması, sonrasında sol ve do notalarının sırasıyla otuz ikilik nota şeklinde çalınmasıyla ve en sonunda 2. esas nota olan do'nun kendi değerinde, yani bir vuruşluk olarak çalınması şeklinde icra edilir. anlamadıysanız: http://1.bp.blogspot.com/...C5%9F%2BNotalar%C4%B1.jpg
küme (grupetto ya da gurbetto şeklinde de geçer)
bir esas notaya geldiğinde sırasıyla esas notanın bir üstündeki nota, esas notanın kendisi, esas notanın bir altındaki nota ve esas notanın kendisi şeklinde çalınır. kendisinin özel bir işareti vardır ve yan yatmış + ters dönmüş bir s harfine benzer. örneğin, bir vuruşluk si notasının üstüne küme işareti gelirse o nota hepsi çeyrek vuruşluk olmak üzere do-si-la-si şeklinde çalınır. bu işaret geldiğinde, esas notanın yerine gelen notaların hepsinin değerleri eşittir. bunu yapmak için esas notanın değeri dörde bölünür. anlamadıysanız: http://3.bp.blogspot.com/...3c/s1600/Gurbetto%2B1.jpg
eğer küme işaretinin esas notanın biraz soluna geldiğini görürseniz sakın basım hatası olduğunu düşünmeyin. eğer küme işareti esas notanın biraz solundaysa 1., 2. ve 3. notalar, yani esas notanın bir üstündeki nota, esas notanın kendisi ve esas notanın bir altındaki nota normalindekinden bir basamak daha hızlı çalınır. son nota ise onlardan kalanı kadar çalınır. burada gerçekten bir örnek gerekiyor. örneğin, bir vuruşluk si notasının üstüne ancak biraz soluna küme işareti konulmuşsa hepsi çeyrek vuruşluk olan do-si-la-si şeklinde değil, ilk üç nota olan do-si-la notalarının otuz ikilik nota değerinde çalınıp son nota si'nin üç çeyrek vuruş değerinde çalınmasıyla icra edilir. hala anlamadıysanız: http://3.bp.blogspot.com/...KA/s1600/Gurbetto%2B2.jpg
eğer küme işareti, iki esas notanın arasına konulmuşsa iş daha zor. bunu anlatmaya kelimelerin yeteceğini pek düşünmüyorum ve anlamanız için sadece fotoğrafı gönderiyorum: http://2.bp.blogspot.com/...L8/s1600/Gurbetto%2B3.jpg
"bu küme süslemesinde notalar hiç değiştirici işaret almıyor mu?" diye soruyorsanız, sormakta haklısınız. ancak küme işaretinde notalar değiştirici işaret alabilir. küme işaretinin altında bir değiştirici işaret varsa, 3. nota (esas notanın bir altındaki nota) küme işaretinin altında hangi değiştirici işaret varsa onunla çalınır. küme işaretinin üstünde bir değiştirici işaret varsa, 1. nota (esas notanın bir üstündeki nota) küme işaretinin üstündeki hangi değiştirici işaret varsa onunla çalınır. küme işaretinin altında hem üstünde bir değiştirici işaret varsa, 1. ve 3. notalar (esas notanın bir üstündeki ve altındaki notalar) küme işaretinin üstünde ve altında hangi değiştirici işaret varsa onunla çalınır. örneğin küme işaretinin üstünde bir diyez varsa ve küme işareti si'nin üstündeyse do#-si-la-si şeklinde, küme işaretinin altında bir bemol varsa ve küme işareti si'nin üstündeyse do-si-lab-si şeklinde, küme işaretinin altında da üstünde de bir diyez varsa ve küme işareti si'nin üstündeyse do#-si-la#-si şeklinde çalınır. örnekler türetilebilir. anlamadıysanız: http://4.bp.blogspot.com/...RY/s1600/Gurbetto%2B4.jpg
dokunma (mordant olarak da geçer)
çok çabuk bir biçimde, ilk önce esas notanın duyurulup duyurulur duyurulmaz bir alt veya üst notanın çalınması ve çalınır çalınmaz esas notaya tekrar dönülmesi ile icra edilen süsleme çeşididir. küme gibi onun da özel bir işareti vardır, kısa ve kırık birkaç çizgi halindedir. üst ve alt dokunma olmak üzere iki çeşittir.
üst dokunma, ilk önce esas notanın duyurulup duyurulur duyurulmaz bir üst notanın çalınması ve çalınır çalınmaz esas notaya tekrar dönülmesi ile icra edilen dokunma çeşididir. örneğin, bir vuruşluk si notasının üzerine üst dokunma işareti gelirse ikisi de otuz ikilik nota olmak üzere si ve do notaları çalınır ve sonrasında üç çeyrek vuruşluk esas nota, yani si çalınır. anlamadıysanız: http://3.bp.blogspot.com/...lxZVBN0/s1600/Mordant.jpg
alt dokunma, ilk önce esas notanın duyurulup duyurulur duyurulmaz bir alt notanın çalınması ve çalınır çalınmaz esas notaya tekrar dönülmesi ile icra edilen dokunma çeşididir. alt dokunmada dokunma işaretinin üzerine bir çizgi çekilir. örneğin, bir vuruşluk si notasının üzerine alt dokunma işareti gelirse ikisi de otuz ikilik nota olmak üzere si ve la notaları çalınır ve sonrasında üç çeyrek vuruşluk esas nota, yani si çalınır. anlamadıysanız: http://1.bp.blogspot.com/...pmU/s1600/Mordant%2B2.jpg
tril
kelime anlamı çoğu dilde titreme, titreştirme, ses titremesi şeklindedir. bir notanın üzerine "tr" harflerinin konulmasıyla oluşur. konulduğu nota, bir üstündeki nota ile tekrarlanarak çok hızlı bir biçimde (genellikle otuz ikilik nota değerinde) çalınır. trilin uzaması ve çabuklaşması istenirse, "tr" harflerinin yanına istendiği kadar kırık ve kısa çizgiler konulur. anlamadıysanız: http://3.bp.blogspot.com/...5WqoWTxtZo/s1600/Tril.jpg
dokunmadaki gibi, bunda da notanın üstüne değiştirici işaret konularak notanın titreştirileceği nota değişebilir. örneğin, si notasının üzerinde tril varken trilin üstünde diyez görürseniz titreşim "si-do-si-do-si-do..." şeklinde değil "si-do#-si-do#-si-do#..." şeklinde yapılır. la notasının üzerinde tril varken trilin üstünde bemol görürseniz titreşim "la-si-la-si-la-si..." şeklinde değil "la-sib-la-sib-la-sib..."şeklinde olur.
sanırım müzikteki süslemeler bu kadar. en azından ben bu kadar biliyorum.
dip not: bu giri için bir buçuk saat harcamışım. tebrikler bana... (bkz: emek)
