Şeytan, Allah ın adem ile havva nın yasak meyveden yiyerek cennetten konulacağını bilmiyordu. Allah şeytan ın adem ile havva yı kandırarak yasak meyveyi yedireceğini biliyordu. Bilmezse zaten Allah olamaz.
Dedi ki: ‘Kiminiz kiminize düşman olarak, hepiniz oradan inin.'” (Taha, 20/123)
mealindeki ayetin ifadesinde; gerekse
“Derken şeytan onların ayaklarını kaydırarak, içinde bulundukları nimet yurdundan çıkardı. Biz de: 'Haydi, dedik, birbirinize düşman olarak yeryüzüne inin! Siz orada belirli bir süre ikamet edip yararlanacaksınız.'”,
"Dedik ki: 'inin oradan hepiniz!'” (Bakara, 2/36, 38)
mealindeki ayetlerin içinde yer alan “Birbirinize düşman olarak yeryüzüne inin! - inin oradan hepiniz!” ifadelerinden Âdem ve Havva’nın dışında birilerinin/birinin olduğunu göstermektedir. Alimler, bu birinin iblis/şeytan olduğunu söylüyorlar(bk. Taberî, Razî, ibn Kesir, ilgili ayetlerin tefsiri).
- Yukarıda mealleri verilen ayetler ile
“Allah buyurdu: 'Söyle bakayım, Sana emrettiğim halde, secde etmene mani nedir?' iblis: 'Ben ondan daha üstünüm; çünkü Sen beni ateşten, onu ise bir çamur parçasından yarattın.' dedi. 'Çabuk in oradan!' buyurdu Allah, 'Öyle orada kurulup da büyüklük taslamak senin haddin değildir. Çabuk çık, çünkü sen alçağın tekisin!'” (A'raf, 7/12-13)
“Öyle ise” dedi, “Sen beni azgınlığa mahkûm ettiğin için, ben de onları gözetlemek üzere Senin doğru yolunun üzerinde pusu kurup oturacağım. Sonra onların gâh önlerinden, gâh arkalarından, gâh sağlarından, gâh sollarından sokulacağım, vesvese verip pusu kuracağım, Sen de onların ekserisini şükreden kullar bulmayacaksın." Allah şöyle buyurdu: “Alçak ve kovulmuş olarak çık oradan! Onlardan kim sana uyarsa, iyi bilin ki cehennemi sizlerle dolduracağım.”(A'raf, 7/16-18)
mealindeki ayetler arasında görünürde bir çelişki varmış gibi gelebilir.
- Şeytanın ilgili sözlerinden anlaşılıyor ki, onun kovulması vesvese vermesine engel değildir. Şeytanın vesvesesini uygulamaya koyduğunu ve zeminin buna müsait olduğunu gösteren aşağıda mealleri verilmiş ayetlerden anlaşılmaktadır:
“Sana gelince Âdem, seninle eşin cennete yerleşiniz, istediğiniz her tarafından yiyip içip yararlanınız. Yalnız sakın şu ağaca yaklaşmayın! Böyle yaparsanız zalimlerden olursunuz. Fakat şeytan onlara, gözlerinden gizlenmiş olan edep yerlerini açığa çıkarmak için vesvese verdi. Onlara şöyle telkinde bulundu: 'Rabbinizin size bu ağacın meyvesini yasaklamasının tek sebebi, sizin meleklerden veya ölümsüz hayata kavuşanlardan olmanızı önlemektir.' diyerek, kendisinin onların iyiliğini istediğine dair yemin üstüne yemin etti.”(A'raf, 7/19-21).
Şimdi soru çerçevesinde konuyu maddeler halinde açıklayalım:
a. Bu farklı ayetlerden anlaşılıyor ki, şeytanın iki ayrı kovulması söz konusudur: Birincisi, Hz. Âdem’e secde etmediği için kovulmuştur. ikincisi: Hz. Âdem’i aldattığı için kovulmuştur. Birinci kovulma; cennetten tamamen menedilme manasına değil, onun eski değerinden aşağı düşürülmesi, -deyiş yerindeyse- rütbelerini sökmek manasına gelir. Bununla beraber cennete girip vesvese vermesi için kapı açıktır. ikinci kovulma ise, tamamen cennete girmesini engelleyen bir cezadır(bk. Beydavî, ibn Aşur, Bakara suresi 36. ayetin tefsiri).
