üniversitede ortadoğu adında bir dersimiz vardı. ortadoğu'nun 2000 yıllık tarihini incelemiştik ve dönem dönem başat devletlerin zamanlarını ekstra analiz etmiştik.
ortadoğu bir ders, ve ortadoğu uzmanlığı bir alan iken burada bunu 2 3 kelime ya da cümle anlatmak aptallık olacaktır. ancak şunu diyebilirim ki, ortadoğu'nun kaderi budur böyle gelmiş böyle gidecek. binlerce yıldır dünyanın en hareketli bölgesi. bu bölgenin dinginleşmesi için en önemli çözüm önerim, ulus devletlerin imparatorluğa evrilmesidir. çünkü ulus devletler yaklaşık 150 yıldır bir takım ülkelerin güdümünde. mezhep savaşları ırk savaşları ve doğal kaynaklar bölgenin vahim durumunun en büyük nedeni. ancak bir şii bir de sünni imparatorluğu ya da büyük devleti olsaydı ve de bu iki ülke arasında kırmızı çizgiler olsaydı (iran - türkiye gibi mesela) sadece ekonomik ya da siyasi krizler olur sonrasında diplomasi devreye girerdi. ancak ortadoğu'daki ilişkilerle alakalı bir harita çıkarsanız kafayı sıyırırsınız. o kadar çok karmaşık ilişkiler ve karambol mevcut ki, bu bölünmüşlük kaynayan kazana benzin dökmek anlamına geliyor.
ve bölgedeki başat güçlerin dönemine dair bir anekdotta bulunayım. orta çağ tipi devletler döneminde bölge en azından kısa süreli büyük savaşlara sahne olmuş ancak sürekli el değiştirmiştir. yani osmanlı döneminde ortadoğu lalezar mıydı hayır değildi. ama bu kadar çalkantılı değildi. nasıl ki osmanlı tarihe karıştı, her kafadan bir ses çıktı. ve ortadoğu'nun en büyük sorunu, başat güçlerin o bölgenin yabancısı olması. mesela bölgenin en güçlü devleti iran olsaydı onun sözü geçerdi ve eksen böyle oluşurdu dimi ? aslında yüzlerce yıl böyleydi. ve başat güç kendine göre bölgede güç kullanıyordu. ama son 100 yıldır başat güçler ingiltere ve sonrasında da abd. bunlar bölgenin yabancısı ülkeler. amaçları orada hegamonya kurmak ve doğal kaynakları sömürmek. ve düşünsenize, bir cetvelle fas libya sınırını çizenler ingilizler. yani ortadoğu'daki doğan bebeğin kaderini dünyanın öteki ucundaki devletler belirliyor. işte asıl büyük problem yok. eğer o haritaları bölgede öne çıkan bir ülke çizseydi derdin ki bu onun bölgedeki kendi doğal gücüdür. ancak dışarıdan bir ülke bunu yapınca hiç masumiyet göremiyorsunuz. çünkü abd veya ingiltere bölgede sadece çıkar savaşı yürütür ve ortadoğulu hiçbir toplumun kaderi bu ülkelere bırakılamaz. sen abd sin ortadoğu'da işin ne ? işte en büyük sorun bu. benim evimde işin ne ?
