Bir külli irade vardır ve bir de cüzi irade. Külli irade, yalnızca Allah'ın bildiği neticedir. Sen her türlü tedbiri veyahut çalışmayı yaparsın neticeyi beklersin. işte bu netice külli iradedir. Senin kaderinde olan sonuçtur. Kaderde varsa bütün olumsuzluklara rağmen netice alınacaksa alınır çünkü Allah böyle istemiştir ve olacaktır. Her türlü çalışıp çabalamaya rağmen mantıken olacak gibi görünün bir durum kaderinde yoksa Allah dilemediği için her türlü olumlu gelişmeye rağmen olacak gözüyle bakmana rağmen olmayacaktır. Cüzi irade ise Allah'ın insana seçenek sunma imkanıdır. Allahın sana vermiş olduğu akıl ile yol seçebilmen durumudur. Bu durumu Allah zaten biliyor hangi yolu seçeceğini. cennete veya cehenneme gireceğini de biliyor. Önünde hem sevap hem günah işleme imkanı var önünde iki yol var. Böyle durumda senin aklın devreye giriyor Allah sevaba mı günaha mı koşacağını zaten biliyor. Bu durumda insan kendi aklı sayesinde bu yoldan birine koşuyor. Ha günah yoluna girecekken sana mani olacak olan da Allah'tır. Böyle bir durum da vardır. Allah dilerse gğnah yolunu seçmene rağmen seni günah yolundan alıkoyabilir. Önüne engel çıkar bir şey olur ama o yola giremezsin çünkü Allah girmemeni diliyor. Bu da Kaderinde vardır. böyle durumda insan kendinden mesuldür. önündeki imkanı sevaba günaha çevirme iradesi sendedir Allah sana iradenle seçme hakkı vermiştir yaratılışın olarak robot gibi programlanarak yaratmamış. Aklınla seçme imkanı verip sorumluluk yüklemiş. Günahı sevabı yaratmış böylelikle. Allah yaptığı işe şahit koymayı sever. Haşa ona şahit mi gerekir. Ama o öyle diler. insanı ruhlar aleminden sonra direkt dünyaya değil de cennete veya cehenneme de atabilirdi kimin nereye gideceğini zaten biliyor. Ama dedik ya şahit koyuyor mevla. Dünya hayatına salıyor insanları sevapla mı günahla mı yaşıyorsunuz diye birbirlerimize şahit gösterir. Öldüğümüzde Nasıl bilirdiniz. Şahit misiniz diye sorulmuyor mu. her şeyi fani dünyada da bir şekilde ifşa olan insan Öbür dünyada tamamiyle afişe edilmeyecek mi kimin ne olduğu bariz bilinmeyecek mi. Bu konularda derinlemesine düşünmek lazım. Neticede biz bir kuluz. istersek Ord. Prof. olalım neticede kısıtlı yaratılmışız. Aklımızı bir yere kadar kullanabiliyoruz. Insan olarak fazla sorguladığımızda conta yakabiliriz. Adam ateist oluyor mazallah mesela. Mantığım almıyor diyor. mantığın almaz tabiki kimsenin almaz. Allahın yarattığını Allahın ilmini hangi mantıkla kavrayabilirsin. Bu böyledir deyip fazla düşündüğün zaman inkarackadar gidip kafir olabilirsin. işte bu da Allahtan. cüzi iradenle Mantığım almıyor işte Allah o kadar büyük ki mantığa sığmaz demek de var mantığım almıyor Allah var mı yok mu haşa belli değil demek de var. Allah senin neyi seçeceğini bilmiyor mu sanki. insan böyle yaratılmıştır. Sorgulaman bile Allah'ın isteğidir o dilese bırak sorgulamayı düşünmeyi, nefes bile alamayız yani.
