Turan coğrafyasının yetiştirdiği Mete Han, Cengiz Kağan ve Emir Timur ile birlikte yetiştirdiği en önemli askeri dehadır. Kendisi aslen Tuva Türküdür. Moğol kaynaklarında Sübedey olarakta geçer. Türkiye de pek bilinmesede özellikle Rusya ve avrupa seferleriyle tanınmış bu moğol orlok u, avrupada hak ettiği değer verilip adından çokça bahsedilmiştir.
Büyük han Cengiz in ölümünden sonra Ögeday döneminde hazar denizinin kuzeyinden rusyaya girmiştir. ilk başta kendilerinden kaçan kıpçakları(kumanları) bahane ederek hücuma geçmiştir. Birleşik rus ve kıpçak ordularını kalka savaşıyla tarumar etmiştir. Ardından tüm knezlikler teker teker düşmüştür. Bu zamana kadar tarihte gördüğüm rusyaya kışın taarruz edipte başarılı olan tek komutandır. Napoleon ve hitler bile döneminin modern ordularıyla bu işin altından kalkamamış ve çöküşe uğramıştır. Bildiğim kadarıyla yerleşim yerlerine donmuş nehrin üzerinden girmiş ve halkı şaşkınlığa uğratarak perişan etmiştir.
Döneminin en iyi orduları olan birleşik alman, leh, macar ve kıpçak ordularını tek bir savaşta kesin zafer elde ederek yenmiştir. Üstelik düşmanların kendisinin dört katı orduları olmasına rağmen bunu başarmıştır.
Baharda italya ve orduları harap olmuş Almanya ve lehistanı ilhak edip fransa da cenk etmektir. Maalesef bu planını hayata geçirememiştir. Çünkü büyük han Ögeday ölmüştür. Yeni han seçimi için ordularıyla birlikte geri çağırılmıştır.
Ne kadar uğraştıysada sefere devam edememiştir. "Büyük hanı siz seçin benim kabulümdür." tarzında itirazları olduysada kabul edilmemiştir. Cuci nin oğlu Batu hanı ardında yeterli miktarda orduyla bırakarak geri dönmüştür.
Doğuda ise Cengiz Han ın diğer oğlu Çağatay ın tahtı zor ele geçirmek gibi bir planı vardır.(darbeci kalgay) Ögeday tahta oğlu Güyük ün geçmesini vasiyet etmiştir. Subutay geldiğinde ilk başta onunda darbeci çağatay ı destekliyeceği düşünülerek korkulmuştur. Ama Subutay, diğer orlok Cebe ve Cengiz hanın kardeşleri Kaçyun ve Hazar ile birlikte Çağatay ın bu planını engellemiş ve tahta Güyük ü çıkarmıştır. Subutay ın bu tutumu çok önemlidir. Askerin üzerinde Subutay ın çok büyük tesiri ve prestiji vardır. Eğerki Çağatay ı destekleseydi tahta geçmişi işten bile değildi. Sonrasında ise Subutay avrupa seferi iptal edildiği ve yaşıda ilerlediği için emekliliğini isteyip doğup büyüdüğü Tuva ya yerleşmiş ve istirahata çekilmiştir. Ve orada ebedi uykuya yatmıştır.
Kısacası Subutay 13. Yüzyılın en önemli adamlarındandır. Hatta en önemlisidir. Ögeday ölmeseydi ve Subutay Çağatay ı destekleseydi tüm ortaçağ ve dünya tarihi bambaşka yazılabilirdi.
inanıyorum ki ilerleyen süreçte Subutay ın değeri ülkemizde de hak ettiği yeri bulur ve hayatıyla ilgili yabancı makaleler ve kitaplar Türkçeye çevrilir ve bizde birinci ağızdan bunları okumanın zevkine varırız.
