Sokullu Mehmet Paşa, Osmanlı sadrazamıdır.1505’de Sokoloviç’de doğup, 1579’da hayata gözlerini yummuştur.
Kanuni Sultan Süleyman‘ın ilk yıllarında devşirilip, Edirne Sarayı’nda eğitildi, istanbul’da Enderun‘a alındı, hazine ve hasodada çalıştı, sırasıyla da rikabdar, çukadar, silahtar ve kapıcıbaşı olmuştur. 1546’da sancakbeyliği rütbesiyle kaptanıderyalık görevine getirilmiştir. 1549’da Rumeli Beylerbeyliği’ne atanıp, 1551’de Avusturya ile Osmanlı Devleti arasındaki Erdel Seferi’ne göndermiştir. Erdel’ i ve 12 kaleyi, ertesi yıl Tamışvar Kalesi’ni ele geçirmiştir. Kanuni Amasya’ya geldiği sırada, üçüncü vezir rütbesiyle de Divan üyeleri arasına katılmıştır. Düzmece Mustafa olayını bastırdıktan sonra, 1559’da Şehzade Selim ile Şehzade Bayezit arasındaki savaşta ise, Selim‘den yana olunca savaşın kazanılmasında büyük etkisi görülmüştür. 1561’de ikinci vezirliğe yükselmiştir. 1565’te Semiz Ali Paşa’nın ölümüyle boşalan sadrazamlığa atanmıştır.
Sokullu Mehmet Paşa, Avusturya Erdel üzerine sefer açılmasına karar vermiştir. Yaşlı Kanuni Sultan Süleyman‘ın da katıldığı bu seferde Sigetvar Kalesi ele geçirilmiştir. Sigetvar Kalesi’nin alınmasından üç gün önce ölen Kanuni‘nin yerine geçen oğlu II. Selim, Sokullu Mehmet Paşa’yı görevinde bırakıp, sadrazamını yetkilerini kullanmakta tümüyle serbest saymıştır. Lala Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Kıbrıs’ı ele geçirmiştir. Bu donanmayla inebahtı önlerinde yapılan deniz savaşını kazananan Sokullu Mehmet Paşa, ertesi yıl 300 gemilik büyük bir donanmayı, Kılıç Ali Paşa komutasında Akdeniz’e gönderdi. Bu donanmanın karşısına çıkan olmamıştır.
1574’te, Tunus ve Halkulvad kalelerini ele geçirmiştir. Aynı yılda II. Selim ölmüştür. Yerine geçen oğlu III. Murat da, Sokullu Mehmet Paşa’yı sadrazamlıkta bırakmıştır. Yeni Padişah III. Murat döneminde de bağımsız çalışabilmiştir. III. Murat döneminde Sokullu, özellikle iran cephesinde çıkan olaylarla uğraşmak zorunda kalmıştır. Sınır sataşmaları yüzünden Sokullu’nun karşı koymasına karşın, iran Seferi’ne karar verilmiştir. Lala Mustafa Paşa’nın komutanlığında başlayan seferler, Sokullu’nun ölümünden sonra da devam etmiştir.
Sokullu Mehmet Paşa, ölümünden önce, Kuzey Afrika’daki gelişmelere de karışma fırsatını bulup, Fas Osmanlı yönetimini kabul etmiştir. Sokullu Mehmet Paşa, 15 yıl süren sadrazamlığı döneminde devleti başarıyla yönet-mesine karşın, birçok da düşman edinmiştir. Bir gün ikindi divanı sırasında derviş kılığındaki bir katilin hançeriyle öldürülmüştür. Sokullu Mehmet Paşa, birçok hayır eseri bırakmayı ihmal etmemiştir. Cami, medrese ve kervansaraydan oluşan bu eserler, istanbul’da Kadırga ve Azapkapı semtlerinde, Payas ve Lüleburgaz’dadır.
