BEYNELMiLEL ORTAM VE DiNAMiKLER
60'lar ve 70'ler ortamı, Türkiye gibi memleketlere ciddi bir ''izafi muhtariyet'' yaratan bir atmosfer takdim etti.
SOĞUK HARBiN YUMUŞAMASI
iki kutuplu dünya devam etmesine rağmen bu devirde nükleer muvazene ve iki tarafın da zamanla teşekkül eden statükoyu kabullenmesi gibi sebeplerden naşi Soğuk Harp'te bir yumuşama devrine girildi. Bunun neticesi ''Karşılıklı ve Muvazeneli Kuvvet indirimi'' görüşmeleri sonunda;
-Avrupa Güvenlik ve işbirliği Konferansı'na (AGiK)
-1975 Helsinki Son Senedi adlı detant vesikasının teşekkülüne yol açtı.
O devirde iki blok lideri de kendi blok azalarını murakabe edemedikçe karşı rakibin azalarıyla münasebetleri düzelterek rakibe zarar vermeye çalıştılar. Mesela;
-Romanya, kendi sanayileşmesine Moskova'nın müzaheret etmemesi üzerine ingiltere ve Fransa'dan iktisadi muavenet almaya başladı.
-ABD, Polonya, Yugoslavya ve macaristan'a da iktisadi muavenet teminine başladı.
Türkiye bu rekabet ortamından 1960'ların ortalarından itibaren hem iktisadi hem de siyasi olarak faydalanmaya başlamıştır.
ABD'NiN GERiLEMESi
Garp bloku lideri ABD bu devirde kuvvetini mühim nispette kaybetti. Sebepler;
-Vietnam Harbi; Vietnam'da hususiyetle ''TET SALDIRISI'' mağlubiyeti sonrası ABD'yi ve dünya efkarı umumiyesini derinden sarstı. Nixon, komunizmle mücadele için her memleketin kendi başının çaresine bakmasını ve artık ABD'nin dünya jandarmalığı vazifesini bıraktığını beyan etti.
-Bretton Woods nizamının yıkılması; Avrupalı memleketlerin biriktirdiği dolarlar ve Vietnam harbinin körüklediği para sürümü sonrası doların 1971'de devalüe edilmesi ile Breton Woods nizamı inkıraza uğradı ve ABD'nin beynelmilel itimatlılığı sarsıldı.
-Almanya ve Japonya ABD ile iktisadi rekabete girdi.
-ABD efkarı umumiyesinden gelen aksülameller
-Watergate skandalı sonrası Nixon'ın istifaya icbarı
-Vietnam'a gitmek istemeyen gençlerin meydanlarda toplu halde celp kararlarını yakmaları
Netice: 1979'da Afganistan Sovyetler kaptırıldı, senelerce azim yatırım yaptığı iran Şah'ı devrildi. Bundan sonra Afganistan ve iran ABD için elden çıkmış olacaktır.
SOVYETLERiN VE ÜÇÜNCÜ DÜNYANIN YÜKSELiŞi
SSCB, ABD'nin aksine 70'lerde mühim hamleler yaptı.
-Harici Muavenetler; O zamana kadar ABD'nin faal olarak kullandığı bu silahı SSCB kullanmaya başladı. Orta Doğu'da askeri üsler elde etti; uçak gemileri yaparak Akdeniz'e açıldı; Afganistan'a davet üzerine asker sokarak Hint Okyanusu'na yaklaştı.
-1973 Arap-israil harbi sonrası petrol sahibi Arap memleketleri, harpte israil'i destekleyen garplılara karşı siyasi bir koz olarak petrol fiyatlarını yükselttiler. Bu da garp iktisadi ve siyasi hakimiyetini çok sarstı.
-Yeni bağımsız olan devletlerin de iştirakiyle kuvvetlenen ''Bağlantısızlık Hareketi'' garp bloğunu zayıflattı. Yeni bir alt-nizam halinde gelen Bağlantısızlık Hareketi beynelmilel münasebetler ortamına o güne kadar görülmemiş bir demokrasi ve müsavilik atmosferi getirdi.
