günümüz avrupasının gelişmişliğinde en önemli rolü oynayan uygarlıktır.
--spoiler-- cervantes ve don kişot'un vatanı ispanya'nın ise rönesans ve sonrasında avrupa'da bilim alanında görülen gelişmelerde pek de sözü edilmeyen bir rolü vardır. bu rol sebebiyle ispanya, diğer avrupa ülkelerine göre farklı bir konuma, diğer avrupa ülkelerinde olmayan bir özelliğe sahiptir: rönesans'tan çok önce, avrupa karanlıklar içindeyken, çok büyük bir medeniyet, ama gerçek anlamda bir medeniyet geçmiştir bu topraklardan. batıda hâlâ da var olmayan, belki de var olmayacak seviyede bir medeniyet.
bir ülkeden medeniyetin geçmiş olması ne demektir? o medeniyetin tohumları bu topraklara çok uzaklardan, tâ ortadoğu'dan gelmiş, burada serpilmiş, gelişmiş ve şer güçler tarafından burada yok edilmiş, eserleri yağmalanmış, izleri yakılmış ve gömülmüştür.
bu toprağın insanları insan gibi yaşamayı endülüs'ten öğrenmiştir. insanı insan olarak görüp kabul eden, kardeş olarak kucaklayıp bağrına basan, sonra da el ele verip, kulu kula kul eden vahşete, sömürülmeye, ezilmeye, horlanmaya, fakirliğe, pisliğe; kısacası karanlığa karşı canla başla savaşan ve çalışıp üreterek var olmayı, birlik ve beraberlik içinde mutluluk ve refah içinde bir geleceğe doğru huzurla ve hızla yol almayı başaran bu medeniyetten avrupa'nın tamamının haberi vardır. ama avrupa, endülüs'ten bilimi gasp ederken irfandan ve bu medeniyeti var eden ahlâktan nasiplenememiş, çünkü nasiplenmeyi reddetmiştir.
bilgi ve teknolojinin kağıt, pamuk, barut, çelik, cam, porselen gibi ana maddeleri de; pusula, usturlap, teleskop, mikroskop gibi alet-edevatı da; sulu tarım, dokumacılık, inşaat, mekanik gibi sanatları da, matematik, kimya, tıp, eczacılık, metalurji, astronomi gibi bilimleri de avrupa, endülüs başta olmak üzere doğudan öğrenmiştir. batı kültürünün asla anlamadığı, kabul etmediği, görmezden geldiği; bütün bunlara rağmen asırlara sığmayan bir kin ve inatla ve bütün gücüyle her fırsatta ezmeye, yok etmeye çalıştığı doğudan. akıl hastalarını içindeki cini çıkarmak için döverek öldüren, cadı suçlamasıyla insanları diri diri yakan anlayış, ilaçla tedaviyi de, cerrahi tedaviyi de, anesteziyi de endülüs'ten öğrenmiştir. derme çatma teknelerle ancak kıyı boyu denize çıkabilenler, akdenizden öte deniz bilmeyenler, açık denizlere çıkabilecek nitelikte gemi yapmayı da, bilinmeyen mesafelere ulaşmayı sağlayan denizcilik bilimlerini de aynı kaynaktan öğrenmiştir.
kısacası genelde islâm, özelde endülüs, bu gün batının bilim ve teknoloji adına elinde bulundurduğu ne varsa hepsinin temellerinin kaynağıdır. peki, bunda bir kötülük var mı? hayır yok. bilim ve sanat insanlığın ortak malıdır, öyle olmalıdır. kötülük şuradadır: batı bu gerçeği tarih boyunca inkâr etmiştir, hâlâ da etmektedir. *
--spoiler--
