marksizm'de altyapı-üstyapı kavramı diyalektik bir yapıyla ele alındığında altyapının üstyapıya olan etkisini ve onu bir şekilde yönlendirişini görmemek zor olmasa gerek. bu koşul ne üstyapının önemini azaltır ne de altyapıyı kavramını kutsallaştırır.
üstyapı altyapının işlevselliğini koruma da ve toplumsallaşmasında bir araçsa, altyapı da üstyapının belirlenmesinde bir süreçtir. bunun mekanik bir süreç olmadığı aşikardır ve red edilemez. altyapı değiştiğinde hemen hakim üstyapının değişşimi gerçeklemez, fakat üst yapıyı da altyapıdan tamamen bağımsız olarak nitelendirelbilecek bir anlayışta kabul edilemez. bunun söylenmesi ekonomik belirlenmeciliğin hastalığına kapılmak değildir. toplumsal kültürün ve yapının reddini göstermez. aksine öznel anlayışların ve sınıfsal analizlerin uzağında kalan toplumsal gözlemlerin uzağında durma anlamına gelir. eğer marksistler bugün kültürel hegemonya bir kavramı kabul ediyorsa, bu sevgili yapısalcı marksist olan althusser'in çabaları ve gözlemlerinden değil, yaratıcı marksizmin tam merkezinden kabullenir.
toplum ne ekonomik bir belirlenmenin sonucu olarak açıklanabilecek gözlemleri doğrular ne de yalnızca kültürel- politik yapıların etkilerini açıklar. bu ikisinin bileşimi bir kıvama sahiptir, birinin diğerini belirlemesi çıkarım yapmanın bir yan etkisi değil gerçekliğidir. sanırım bu noktadan bakınca mekanikselliğin dışına çıklmasının öznelciği öne çıkarma anlamı taşımadığı görülebilir.
