gerçekten merak edilen bir sorudur. kendisinden önce gönderilen kitabi dinleri ve ortaya çıkış tarihlerini, o süreçteki sosyal hareketleri incelediğimiz vakit, oluşturulan dinin ihtiyaca cevaben şekillendiğini ve geliştiğini görüyoruz. bir nevi talep arzı doğuruyor. çünkü bu arz-talep dengesi insan uygarlığının şifresidir.
israiloğulları kenan ülkesinin mısır tarafından telef edilmesi üzerine neredeyse tamamıyla birlikte mısır'da köle idi. tabiri caizse mısırlılar tarafından gece gündüz insanlıkdışı şekilde kullanılıyorlardı. tam da bu noktada bir kurtarıcı, onları özgürlüğüne kavulturup, önderlik ederek ülkelerine götürecek birini yürekten arzu ettiler. destanları, kulaktan kulağa hikayeleri ve efsaneleri o kişiyi çağırdı: musa.
yine aynı coğrafyada 2000 yıl sonra, mahalle baskısı açısından berbat bir din olan yahudlliğin hakim olduğu; kalpsiz, duygusuz roma'nın yönettiği topraklarda bunlardan yılgın halkın beklentisi yükseldi. onlar kuralcı ve gaddar babaları gibi değil de sevgi, barış, hoşgörü, hastaları iyi eden, kölelere bile değer veren bir tanrı istediler. bu çağrıları bir bakirenin (!) rahminde döllendi: isa.. isa tam istedikleri kişiydi. güneş tanrısının oğlu horusla özdeş gelişen inançları isa'yı tanrının oğlu yaptı.
şimdi hikayenin devamında islam'a gelene kadar olan süre çok uzun değil. coğrafya aynı, insanlar aynı insanlar. acının, savaşın, kederin ve barbarlığın merkezi ortadoğu.
şüphesiz islam'da yaratılan tanrı figürü her şeye gücü yeten, isterse yıldızları defter gibi dürebilen, dağları denizlere dökebilen, korkulması gereken kindar bir tanrıdır. kuranda da peygamberin anlatımlarında da tanrının hoşgürülü ve engin bir özelliği ön plana çıkmaz. buradan hareketle abartılmış bir kral, bir kabile şefi, bir baba figürünü andırmakta. islamın doğduğu coğrafyanın o yüzyıldaki ihtiyaçlarını bilebilirsem sosyolojik örüntüyü tamamlayabilirim.
çünkü insanoğlunun yarattığı en korkunç şey tanrıdır.
