etkilendiği düşünce akımları:
batıdan:
1- materyalist= marx
2- idealist= hegel
marx: maddi şartlar , manevi şatı belirler. hayatı maddiyat düzenler düşüncesindeyken
hegel: tüm dünya ilahi güç tarafından idare edilir düşüncesindeydi. ziya gökalp'te hegel'i destekler.
doğudan:
1-muhittin-i arabi
2-mevlana
bu düşünürlerden etkilenip şu dörtlüğü yazmıştır:
zat-ı hakk'in halifesisin sen
bütün evkan sana müsahhardır
levh-i mahfuz olan zamirinde mutasavver olan mukadderdir.
sen tanrı'nın yeryüzündeki temsilcisisin
tüm kainat sana itaat eder
içindeki gizli levhada, düşünülmüş olan kaderdir.
er geç olacak!
düşünce şudur:
tanrı insanları varlıkların şereflisi olarak göndermiştir ve tanrı'yı temsil eder. düşünüp yaptıklarımızın önceden belirlendiğini söyler. yani dünyaya gelmeden levh-i mahfuzda yani levhada kaderimiz yazılıdır.
bu birey için geçerlidir bunu topluma şöyle uyarlıyor:
toplumun levh-i mahfuzu; halk kültürüdür.
hegel'in idea- force yani fikir-güç kavramlarını şuna benzetir:
bazı fikirler insanı harekete geçirir. insanı düşüncesi hareket ettirirse toplumu da galeyanlı, sıkıntılı zamanlarda ortaya çıkan düşünceleri hareket ettirir.
kültür ve edebiyattaki gelişmenin yolu ise şudur;
halk ve batı eebiyatı birleşirse ilerleme olur.
nasıl ki yunan edebiyatı'nda ilyada ve odise hem seçkin zümrenin hem de halkın edebiyatıysa bizz de de birbirine bağlı olmalı.
ulusal edebiyat olmak için ; kültür sonradan aldığı yapmacık değerleri terketmelidir.
türk kültürünün kökeni halk edebiyatıdır.avrupa medeniyeti ile harmanlanmalı.
sanat; kültüre dayanır.
edebiyat ise; medeniyete öyleyse sanatımız millileşecek, edebiyatımız avrupai havada olacaktır.
