baş müsebbibi sömürgeciliktir. lakin bilim, teknoloji, sanat gibi bir çok dallar da mürekkep yalamış , ehl-i vukuf ve ileri görüşlü insanlarında bu başarıda payı yadsınamaz. bir başarıyı değerlendiriken tek yönden bakmamak, olumlu-olumsuz yönden tartmak gerek. misal allah araplara petrol bahşetti, ancak genel de araplar çalışmayı sevmeyen,osmanlı döneminde askere bile gitmeyen, günümüzde de avrupa devletlerinin, müslüman ülkelere yaptıkları katliamlara susan, orta doğu'daki hiyerarşiyi bile sağlayamayan bir ülke oldu suudi arabistan. ama 20. yüzyıldan beri diktatörler tarafından yönetilmesi de bunda bir etkendir tabii.
