enver paşa 1908'de henüz 27 yaşında 2.abdülhamit'in tahtan indirilmesinde kilit rol oynayarak ülke gündemine düşmüştü. ittihat ve terraki'nin askeri kanadına daha o yaşlarda hakim olmuştu. dağa çıkardığı askerlerle 1908 ihtilalinin mimarlarından biri yapmıştı onu. hızlı yükselişi harbiye nazırı (genel kurmay başlanlığı) na kadar sürmüştü. bu hızlı yükselişinde naciye sultan ile evliliğinin payı büyüktü. 1913'te Balkan Harbi sırasında Edirne'nin alınması ile birlikte Edirne Fatihi unvanıyla halk kahramanı ilan edilirken, 1915'te yaşanan sarıkamış felaketi ile askeri dehası büyük tartışmalara konu edinmişti. keza birinci dünya savaşının kaybedilmesi, ittihatçıların iktidarını alaşağı etmekle kalmamış enver paşanın bütün kazanımlarını yerle bir etmişti. kurtuluş savaşının patlak vermesiyle vatan haini ilan edilenlerin başında geliyordu. zorunlu sürgün onu rusyaya kadar savurmuştu. kafkaslardaki müslüman /türk unsurlarına güvenerek anadoluya geçme hayalleri kurduğu bir anda, bir çatışma sırasında vurularak öldürülmüştü.
enver paşa söylenenin aksine turancı değil, ümmetçidir. fırsat buldukça ibadetlerini eksiksiz gerçekleştirmeye çalışır. sovyetlerle ilişkisi tamamen çıkar ilişkisi eksenindedir. leninle olan görüşmeleri bu yöndedir. kurtuluş savaşının başarıya ulaşması zaten önüne büyük bir set çekmişti. mustafa kemal ile aralarında as üs ilişkisi bulunmakla beraber birbirlerinden haz etmedikleri ortadaydı. ikisi de hırslı ve aynı kuşaktan gelen başarılı askerlerdi. mustafa kemalin olası bir başarısızlığı enver paşaya yeni yollar yaratabilirdi. kimbilir, birinci dünya savaşı kaybedilmeseydi veya enver paşa başarıya ulaşmış olsaydı, enverizm denilen bir doktirini mi tartışır olurduk bilinmez. tarih her daim kazananların hikayelerini parlatır. bu bağlamda mustafa kemal tarih sahnesinde yükselirken, enver paşa kaybedenler listesine adını yazdırıyordu.
