Ayn, değişmeyen gerçeğin, değişen, değişmeye mecbur kalan zihin perdesinde aldığı şekle göre tanımlanır. Zihin sonuca ulaşma noktasında yüce akla erişene kadar çaresizdir. Gazali bu konuda nihai bilgiye kadar, bilgisizliğin hüküm süreceğini savunur.
islam anlayışı bu yönde meyil alır. Türk islam sentezi bunu geliştirerek bir ileri boyuta taşımış, gerçeğe giden izlerin gerçeğin parçası olacağını, yoksa batıl ve hakikatin takip edilemeyeceğini iddia eder.
