"captured mines" (esir madenler) madencilikte kullanilan bir deyim. esasen yapilan is bu deyimin uluslararasi madencilik literatürüne girisinden çok önce baslamis. kendi elinizdeki bir madenin degeri düsmesin diye size rakip olacak maden yataklarinin isletilmesini önlüyorsunuz. bu engelleme, bazen o madenlerin ruhsatlarini büyük vaadlerle alip, baskalarinin eline geçmesini önlemek ve daha sonra muhtelif bahanelerle madeni atil birakmaniz seklinde gelisiyor.
yaratilan bahanelerin arasinda en uygun olani maden yataginda yeterli rezervin veya gerekli kalitenin olmadigini iddia etmek. bir baska yol ise çesitli siyasal, ekonomik veya teknik baskilarla maden yataginin isletilmesini önlemek oluyor.
bu oyun türkiye'de de çok oynandi. kamuoyunda bilinen en önemli örnek, dünya çapindaki zenginligimiz boraks yataklariyla ilgili olanidir. dünyanin en zengin boraks yataklari, Íngiliz boraks tröstü tarafindan boraks yoktur gerekçesi ile yillarca atil tutuldu. daha sonra boraks oldugu kanitlaninca siyasal baskilar sahneye çikti. bu yataklarin zenginligini kanitlayan maden mühendisleri sürüldü. bizzat Íngiltere kraliçesi bu konuda türk hükümetine baski yapti. bütün bunlar sökmeyince de ambargo uygulandi. boraks uç ürünlerinin üretilmemesi için etibank'a teknoloji satisi önlendi. benzer oyun manyezit, fosfat, kromda da oynandi. türkiye ileri krom ürünleri üretmek için batidan teknoloji alamadi.
bu oyun dünyanin çesitli az gelismis ülkelerinde asirlardir oynaniyor. petrol ve dogal gaz en önde gelen örnekler.
bütün bunlari bilen ve yasayan bir kisi olarak bugün bergama'daki altin yataklarinin isletilmemesi için sürdürülen direnisi de acaba böyle degerlendirmek mümkün mü? konu ile ilgili uzmanlar altin yataklarinin siyanürle isletilmesinde hiç bir sakinca görmüyor. çevre sorunlarina en çok titizlik gösteren ülkeler bu üretim metodunu artan oranlarda benimsiyor. bugün abd'de 170 dünyada ise 850 altin madeni bu yolla isletiliyor. paris civarinda bile bu metodla isletilen bir maden var.
türkiye'de ise ta kresüs döneminden artakalan ve baska metodlarla isletilemeyen pek çok altin yatagi var. bu yataklari siyanürle isletmemek bundan sonra da isletmemek demektir. görüldügü kadariyla konuyu savunanlar uzmanlardir, konuya karsi çikanlar ise bilmeyen, ancak çok bagiranlardir. konuya karsi çikanlarin ise kendi uzmanlik ve görev alanlari içinde çevre sorunlarina karsi ciddi bir çabalari yok.
bu durumda, aklima esir madenler gerçegi geldi. acaba dünya altin tröstleri asirlardir isletilemeyen anadolu altin madenlerini bugün de bu bahaneyle mi durduracaklar?
demogoji yapmadan, siddete basvurmadan bilim ve aklin isiginda bu konuyu tartismamiz gerekiyor.
