inanırsınız inanmazsınız sizin bileceğiniz iş sözlük; ama dikkatinizi çekerim.
"“Yaratılmışların en şereflisi” olarak tavsif edilen insanın; kalbî, vicdanî ve ruhî boyutlarındaki sırlı güzellikleri, dergimizin orta sayfalarına bırakarak, burada sadece maddî bedenine ait mu’cizevî rakamları incelemeye devam edelim. Bu ölçü ve rakamları verme gâyemiz insanları sayılar içinde boğup, kafalarını karıştırmak değil. Bütün bunlardan muradımız, tek saç telinin bile ölçüsüz ve hesapsız yapılmadığını; her hücrede binlerce hikmetli güzelliğin ne kadar hassas ölçülerle inşa edildiğini; dolayısıyla tesadüflerle, bu muhteşem varlığın ortaya çıkarılmasının mümkün olmadığını göstermektir.
*****Hücreler
Bir insandaki toplam hücre sayısı 100 trilyon
Bir insandaki farklı hücre çeşitleri 210 kadar
Her saniye ölen hücre sayısı yaklaşık 50 milyon
Her saniye yeni yaratılan hücre sayısı yaklaşık 50 milyon
Toplam alyuvar sayısı (eritrosit) 25 trilyon
Toplam akyuvar sayısı (lökosit) 25-100 milyar arası
Toplam sinir hücresi sayısı 30 milyar
(Bir sinekte 100 bin, fare beyninde ise 10 milyon sinir hücresi vardır)
Beyin kabuğundaki (korteks) sinir hücresi sayısı 10 milyar
Beyincik korteksindeki hücre sayısı 10 milyar
Bütün sinir hücrelerinin toplam sinaps sayısı 100 trilyon
Normal hâlde günlük ölen sinir hücresi sayısı 50.000-100.000
Bir hatırlama sürecinde faal olan beyin hücresi sayısı 10 milyon-100 milyon
Mide asiti üreten hücre sayısı (erkekte) yaklaşık 1 milyar
(kadında) yaklaşık 820 milyon
En küçük hücre olan spermlerin boyu 3-5 µm
Beyindeki glia hücrelerinin boyu 5 µm
En büyük hücre olan yumurta hücresinin çapı 100-120µm
Bir karaciğer hücresinin ortalama büyüklüğü 30-50µm
Bir alyuvarın çapı 7 µm
Bir böbrek hücresinin çekirdeğinin çapı 6,2 µm
Metafazda dizilmiş kromosomların toplam genişliği 4,5 µm
Omurilikteki ganglion hücresinin çekirdeğinin çapı 1,2 µm
Bir mitokondrinin çapı 0,5-1,2 µm
Bir lizosomun (parçalayıcı enzim taşıyan organel) çapı 0,2-0,5 µm
Bir mikrovilli (barsak hücresindeki çıkıntılar) kalınlığı takriben 100 nm
Bir ribosomun çapı 12-20 nm
Hücre zarının toplam kalınlığı 8,0 nm
Hücre zarındaki bir bağlantı bölgesinin (nexus) çapı 3,0 nm
DNA çift spiral zincirinin çapı 2,0 nm
Bir aminoasit molekülünün boyu 0,8-1,1 nm
Bir atomun çapı 0,1-0,5 nm
Anüs örtü epitel hücresinin ömrü 4,3 gün
Üst deri (epidermis) hücresinin ömrü 19,2 gün
Kalınbarsak örtü epiteli hücresinin ömrü 10 gün
incebarsak mukoza hücresinin ömrü 1,4 gün
Sonbarsak (rektum) mukoza hücresinin ömrü 6,2 gün
idrar torbası (mesane) epiteli hücresinin ömrü 66,5 gün
Dudak epidermis hücresinin ömrü 14,7 gün
Ayak tabanı epidermis hücresinin ömrü 19,1 gün
Nefes borusunu (trake) döşeyen epitel hücresi ömrü 47,6 gün
Akciğer alveol hücresi ömrü 8,1 gün
Midenin giriş bölgesini (cardia) döşeyen epitel hücresi ömrü 9,1 gün
Midenin çıkış bölgesini (pylorus) döşeyen epitel hücresi ömrü 1,8-1,9 gün
Kulak içini döşeyen epitel hücresi ömrü 34,5 gün
Alyuvarların ömrü 120 gün
Nötrofil akyuvarın ömrü 4-5 gün
Eosinofil akyuvarın ömrü 10 gün
Lenfositlerin ömrü 5 günden senelerce
Monosit akyuvarın ömrü aylarca
Karaciğer hücresinin ömrü 222 gün
Böbrek epiteli hücresinin ömrü 286 gün
Tiroid epiteli hücresinin ömrü 287 gün
Kemik hücresinin ömrü 25-30 yıl
Sinir hücresinin ömrü ömür boyu çalışırlar
Bölünerek sayılarını artıramayan hücreler yumurta hücresi, beyin
ve sinir hüceleri, kıl soğancığı
hücresi, terbezi hücreleri
1µm (mikrometre)= 1/1.000 (10-3) mm
1 nm (nanometre)= 1/1000µm= 1/1.000.000 (10-6) mm
Hücrelerimizin enerji santrali olarak bilinen, uzun çubuk şeklinde iç içe geçmiş iki zardan yapılmış, krista adı verilen içteki zarının kıvrımlarında solunum enzim ve koenzimleri bulunan, mitokondrilere bir bakalım:
Bir sinir hücresindeki mitokondri sayısı 10.000 kadar
Bir karaciğer hücresindeki mitokondri sayısı 2500
Bir mitokondrinin ortalama çapı 0,2 µm
Bir mitokondrinin incebağırsak hücresindeki çapı 0,5-1,2 µm
Bir mitokondrinin ortalama boyu 5-6 µm
Bir mitokondrinin incebağırsak hücresindeki boyu 2 µm
Karaciğer ve böbrek hücresindeki mitokondrinin ömrü 5-12 gün
Kalb kası hücresindeki mitokondrinin ömrü 10-31 gün
Mitokondrinin hücre içindeki nispeti………ince bağırsak hücresinin %13,34’ü
Karaciğer hücresinin % 13,22’si
Mitokondrideki protein nispeti % 70
insan hücresindeki toplam DNA’ya göre mitokondrideki DNA nispeti % 1
Mitokondri içindeki taneciklerin (granül) çapı 30-50 nm
Mitokondri içindeki enzimlerin sayısı 100’den fazla
Mitokondrinin kendisine ait ribozomların büyüklüğü 12 nm
Hücrenin içindeki önemli bir fabrika olan ve DNA’dan aldığı şifrelere göre
aminoasitlerden protein dediğimiz temel yapıtaşlarını üreten ribozomlara da bir bakalım:
Ribozomların üzerine yerleştiği endoplazmik retikulum zarlarının kalınlığı 7-8 nm
Endoplazmik retikulumun iki zarı arasında kalan odacıkların genişliği 40-70 nm
Bir mililitrelik akciğer dokusundaki hücrelerin içindeki endoplazmik retikulum
zarlarının toplam yüzey alanı 10 m2
Bir ribozomun çapı 12-20nm
Bir ribozomun inşa süresi 6 saat
Sitoplazmada ribozoma bağlanan mRNA’nın çapı 1,5 nm
Bir karaciğer hücresindeki ribozom sayısı 4 milyon
Karaciğer hücresinde ribozom inşası saniyede 180 tane
Bir retikülosit (yeni yapılmış alyuvar hücresi) içindeki ribozom sayısı 30.000
Hücre içinde salgı ürünü sentezleyip depolayan Golgi cihazı, sindirim organeli olarak çalışan
ve içinde parçalayıcı enzimler taşıyan Lizozom ve Peroksizomlarla ilgili rakamlara bir bakalım:
Bir golgi sahasındaki zar keseciklerin sayısı 5-10
Bir bez hücresindeki golgi sahalarının sayısı 100-200
Bir karaciğer hücresindeki golgi sahalarının sayısı 250
Golgi cihazının büyüklüğü 0,3-1,5 µm
Karaciğer hücresindeki golgi cihazının bütün hücreye nispeti .% 2
Hücrede eksiksiz bir golgi cihazının yeniden inşası 20 dakika
Golgi ile endoplazmik retikulum arasındaki taşıyıcı keseciklerin çapı…..yaklaşık 50 nm
Bir lizozomun çapı 0,2-0,5 µm
Lizozom içindeki PH-değeri 5
Sitoplazmanın pH-değeri 7
Lizozom içindeki farklı enzimlerin sayısı 40’dan fazla
Peroksizomların çapı 0,3-0,5 µm
Bir karaciğer epiteli hücresindeki peroksisom sayısı yaklaşık 1000
*****KAS ve HAREKET SiSTEMi
insan vücudundaki bütün kasların sayısı yaklaşık 640
iskelet kaslarının sayısı yaklaşık 400
Kasların toplam vücut kitlesindeki nispeti yaklaşık % 40-50
Gülme esnasında kasılan kasların sayısı 15
Yüzün buruşturulmasında kasılan kasların sayısı 43
Vücuttaki bütün kasların bir günde yaptığı toplam iş yaklaşık 3.106 N
(Bir vincin 6 tonluk ağırlığı 50 m yükseğe kaldırmasına eşdeğer)
*****Vücuttaki bazı özel kaslar
M. sartorius (terzi kası); uyluk kemiği boyunca çapraz veya diyagonal şekilde uzanır, vücuttaki en uzun kastır.
M. glutaeus maximus (kalça oturak kası); üzerine oturulan bu büyük kas, vücutta en kuvvetli kasılan kastır.
M. stapedius (üzengi kası); orta kulaktaki stapes (üzengi) kemiğini hareket ettiren bu kas, 1,2 mm uzunluğu ile vücuttaki en küçük kastır.
M. latissimus dorsi (yassı sırt kası); vücuttaki en büyük kastır.
Kasların iş yapabilmesi için, kan vasıtasıyla getirilen enerji ve oksijene ihtiyaçları vardır. Yapılan işe göre gerekli miktardaki kanın ilgili kasa yönlendirilmesi için, damarların kontrolü otomatik yapılır. Eğer bu faaliyetler insanın kontrolüne bırakılsaydı, insanoğlu bir tek damar ve kasa bile hükmedemezdi.
Dinlenme durumunda (70 kg’lık bir insanda)
Kaslardan geçen kan miktarı 900 ml/d
100 g kas dokusundan geçen kan miktarı 3 ml/d
Kalbin dakikada pompaladığı kanın
(5,4 l/d) kaslardan geçen miktarı % 17
Toplam kasların oksijen ihtiyacı yaklaşık 60 ml/d
Âzami çalışma durumunda
Kaslardan geçen kan miktarı 20.000 ml/d
100 g kas dokusundan geçen kan miktarı 60 ml/d
Kalbin dakikada pompaladığı kanın
(25 l/d) kaslardan geçen miktarı % 80
Toplam kasların oksijen ihtiyacı 3-3,5 l/d
l= litre=1 dm3, ml=mililitre=1 cm3 = 10-3 l, d=dakika=60 s. s=saniye
ms=milisaniye=10-3 s m=metre, nm=nanometre=10-9 1µm=mikrometre=10-6
N= Newton, güç birimi m. kg. s-2 mV= milivolt (elektrik)"
