ölçü hakimiyetindeki toprakların büyüklüğüyse, moğol imparatorluğu'nun büyüklüğüne ulaşan devlet olmadı.
ölçü gücünün var olduğu dönemin dünyası üzerindeki yeriyse, abd'yi saymazsak, britanya imparatorluğunun gücüne ulaşan devlet de olmadı.
osmanlı teknoloji özürlü bir devletti. teknolojisi yükselme çağında bile yetersizdi; eksiklerini iyi organizasyonu ve geniş insan kaynaklarıyla kapatıyordu. bazen o da yetmiyordu. mesela ümit burnu'nu dolaşıp gelen gariban portekizlilerle bile bir türlü başa çıkamadılar, kızıldeniz'de ve basra'da donanmaları olduğu halde...
fakat britanya imparatorluğu afyon savaşları gibi en haksız nedenlerle açtığı savaşlarda bile çin gibi bir devi kısa sürede çökertecek kadar güçlüydü.
