marx buna ek olarak, ''kalpsiz dünyanın kalbidir'' diyor. dini övücü bir laf aslında o. “din afyondur” sözü de dini övücü bir laf. yani insanoğlunun acısına ve trajedisine bir ilaçtır diyor. fakat bütün bir solun bunu böyle anladığını söyleyemeyiz.
--spoiler--
alıntının öncesi ve sonrası: dinsel üzüntü, bir ölçüde gerçek üzüntünün dışavurumu ve bir başka ölçüde de gerçek üzüntüye karşı protesto oluyor. din ezilen insanın içli ezgisini, kalpsiz bir dünyanın sıcaklığını, tinin dıştalandığı toplumsal koşulların tinini oluşturuyor. din, halkın afyonunu oluşturuyor.
--spoiler--
Not: metin dini bir yabancılaşma olarak gören genç hegelciler'in felsefesini büyük oranda yansıtmaktadır. afyon metaforu ele alınırken dikkat edilmesi gereken şeyin, metnin yazıldığı yıllarda afyonun serbestçe kullanılabildiği, tıpta uyuşturucu olarak yaygınlık taşıdığıdır. metin özellikle marx'ın olgunluk döneminde üzerinde duracağı yanlış bilinç kavramının ilk çekirdeğini içinde barındırmaktadır. din marx'a göre "kalpsiz bir dünyanın sıcaklığı" ve "tinin dışlandığı toplumsal koşulların tini" olmakla olumlu bir işlev gerçekleştirmekte, yani bir uyuşturucu gibi insanları nesnel gerçeklikten uzaklaştırarak mutlu etmektedir. böylece gerçekliği gölgelemekte, insanların "gerçek" mutluluk için mücadele etmesini engellemektedir. (vikipedia)
