erzurumlu ibrahim hakkı'nın darwin'in türlerin kökeni eserinin yazılmasından 100 yıl kadar önce yazdığı "marifetname" isimli eserinde, kuran ayetleri ile evrim'in mümkün olabileceği yazmaktadır. sonuçta insan, ruh olarak yaratılmıştır. ruh olarak vardır ve bedenin yaratımında evrimsel bir süreç işletilmiş olabilir.
erzurumlu ibrahim hakkı, insanın topraktan yaratılması ile ilgili ayetleri, toprakta bulunan madenlerin kastedildiğini savunmakta, bu da tüm canlıların özü olan karbon elementinin kastedildiği düşünülebilir. ona göre varlıkların sınırları vardır. toprak ile canlılık arasındaki geçişi mercanlar olarak görür, ağaçlar ile hayvanlar arasındaki geçişi de hurma ağacı olarak görür. hayvan ile insan arasındaki sınırı da şempanzeler olarak kabul eder. ona göre maymunlar insan olmamıştır, varlıklar, yaratılmış canlıların en şereflisi olan insanın en mükemmel şekilde vücuda gelmesi için Allah tarafından aşama aşama şekillendirilmiştir.
problem hz. adem'in direkt insan bedeni ile yaratılmış olması zannından kaynaklanmaktadır. halbuki insan ilk olarak ruh olarak yaratıldı. bizim şu anda sahip olduğumuz gibi bir bedene sahip değildi. cennetten kovulduğunda muhtemelen bir beden verildi. bu bedenin de evrim süreci yürütülerek Allah tarafından oluşturulması dine aykırı sayılmaz.
