tasavvuf tavrının ve edebiyatın iki vazgeçilmez unsurudur. çünkü gerçek aşkı anlatırlar. buna göre bülbül güle aşıktır. bir çaresiz aşk gibi tek kişilik bir aşk yaşadığını sanır. o kadar çok sever ki gonca halindeki gülü başında geceden sabahlara kadar aşk şarkıları söyler. söylediği müddetçe yanar kül olur. nihayetsiz bir aşkın pançesinde kıvranmaktır onun figanı, ama hiç vazgeçmez gonca gülün açıp kendinise cemalini göstermesi için geceler boyu figan eder. ve günün ilk ışıklarında da sevgilisine yakarmaktan bayılır ya da yorgun düşer ve derin bir uykuya dalar. halbuki gül de sevmektedir bülbülü. lakin kavuşamazlar bir türlü çünkü gonca gül sabahın ilk ışıklarında açmaktadır bu saatte ise bülbül derin uykusundadır. salt aşk olan bu durum mutlu değildir. özlem yüklüdür. ne bülbül görebilir gülün çehresini, ne de gül karşılık verebilir figana. karşılıksız gibi görünen ama karşılıklı bir aşkı en şiddetli hissedendirler.
