bu ulkelerin insanlarinin hayatlarinda cokca kotu sifatin yer edinmesinden oturudur. dunyayi yaratmis oldugu sebeplere dayanarak yonlendiren tanri, caliskanlik, durustluk, azim gibi iyi sifatlari bunyesinde barindiran toplumlara musluman da olsalar, gayrimuslim de olsalar ilerleme firsati sunar. ayni sekilde rusvet, adam kayirma, dolandiricilik, tembellik gibi kotu sifatlari tasiyan toplumlarin da geri kalmasini saglar. mantikli olan da budur zaten. sonuc olarak olayin islam ulkesi olmak ya da olmamakla bir alakasi yoktur, toplumun iyi ya da kotu sifatlar tasimasi onun geri kalmasini ya da ilerlemesini saglar.
