ne olduğu halen bilinmeyendir. materyalizm gerçeğe dayanak olabilir mi? duyularımıza ne kadar güvenebiliriz? dünyanın ve pozitif bilimin gerçekliğe dayanak olamayacağı o kadar kesin ki bunu sayfalarca yazıyla anlatabiliriz ama tek bir örnek hepsinin yerini tutabilir. bilginin kaynağının henüz tam anlaşılamaması gerçeklik algımızın ne kadar basit ve yetersiz olduğunu gösteriyor. nedir gerçeğe temel olabilecek? duyular cevabını verirsek şayet her gece gördüğümüz rüyalardan hiçbir şüphe duymadığımız, ancak uyandıktan sonra rüya olduğunu anlamamız ve hatta bir sürede rüyanın etkisinden çıkamamamız gerçeklik için duyuların yeterli olmadığı anlamına geliyor.
bir şizofreni hastasını ele alalım örneğin. tüm gördüklerinden, tüm kafasının içinde kurguladıklarından o kadar emindir ki bir çoğunu hasta olduklarına ikna etmek çok güçtür. zaten bunu başarırsanız tedavinin yarısına gelmiş sayılırsınız. şizofreni hastaları beyinlerinin kimyasal yapısı farklı çalıştığından bir takım olmayan (bize göre, belkide onlar olanı görüyordur sadece) şeyler görür ve duyar. mesela olmayan varlıklar veya tamamen orada olmayan bir masa görebilirler. gördüklerinin gerçek olmadığını nasıl iddia edebiliriz? sonuçta gerçeklik tamamiyle kişisel bir olgudur. benim görmem benim dünyamda gerçek kılar. senin duyup duymaman veya görüp görmemen beni ilgilendirmez. ama tabi ortak bir dünya ve toplumsallaşma süreci nedeniyle ortak hayatlar kurmak ve konu gerçeklik bile olsa temel bir zemin oturtmamız şart. bu nedenle gerçek olanı genel olan olarak kabul ederiz. 10 kişilik bir odada 7 kişi bir masayı görüyor ama 3 kişi göremiyorsa burada doğru söyleyenler 7 kişilik grup olarak kabul edilir. ama asla hangisinin duyularımızdan bağımsız salt gerçekliğe işaret ettiğinden emin olamayız. zaten duyulardan bağımsız bir gerçeklik nasıl mümkün olur o da ayrı bir sorun. duyulardan ayrı olamıyorsa bu da gerçeğin mutlak göreceli yapısına götürür insanı. ve yine sonuçta elimizde sadece çelişki kalır. işin idealizm boyutu da var ama orada da aynı sonuca çıkıyoruz. asla, gerçek nedir bilemeyeceğiz. varsaymaya devam o halde.
