29 Haziran 1923'te taksim stadi'nda fenerbahce ile isgal kuvvetleri arasinda oynanan mac neticesinde fenerbahce'nin kazandigi tarihi kupa.
arastirmadan, bilip bilmeden fenerbahce dusmanligi adina cemkirenlerin bildiginin aksine kupanin oynandigi tarihte kurtulus savasi fiilen bitmis, cepheler kapanmis, istanbul disinda vatan kurtarilmis, lozan baris gorusmelerine gecilmistir.
kupanin anlam ve onemine gelirsek;
kupanin fenerbahce icin onemi cok ama cok farklidir. cunku general harrington'un emriyle fenerbahce'nin kusdili'ndeki binasi isgal edilirken fenerbahce'nin kurucularindan Refik ve Mustafa beyler sehit edilmislerdir. bu nedenle fenerbahce general harrington'un gazete ilani yoluyla davetini ozel olarak kabul etmis, takviye yapilmasina izin verilmesine ragmen maca takviyesiz mevcut kadrosuyla cikmis, maci isgal altinda gecen gunlerin hirsiyla oynamistir.
istanbul işgal altındayken fenerbahcelilerin, kurbagalidere kenarinda kulup binasinin onundeki iskeleye yanaşan motorlarla Anadolu'ya silah kacirmakta oldugu pek cok kisi tarafindan bilinmekteydi. isgal kuvvetleri komutani general harrington bu durumu haber aldiktan sonra kurtulus savasi sirasinda fenerbahce spor kulubu'nun kusdili'ndeki merkezi binasinin sirf selimiye kislasindan calinan silahlarin anadolu'ya kacirilmasini engellemek icin haftalarca isgal altinda tutulmasini emretmisti. mac fenerbahce'nin isgalinin kismen kaldirildigi bir donemde oynanmasi ve anadolu'da zafer kazanildigi siralara denk gelmesi nedeniyle milletce de onem kazanmistir. zira bu mac sonucu istanbul'daki turkler ilk kez bu kadar birlik olmus, milli duygular ilk kez bu kadar acik sekilde isgalcilere gosterilmistir.
kupa halk uzerinde milli bir zafer etkisi uyandirmistir ki mac sonu fenerbahceli futbolcular beyoglu caddesinde halk tarafindan omuzlarda dolastirilmislardir. bu sevinc ancak isgal guclerinin mudahalesiyle dagitilabilmistir.
kupanin alindigi gun lozan konferasi'nda bulunan ismet inonu'nun mac sonu fenerbahce spor kulubune 'Heyetimiz namına hepinizi meserretle tebrik eder, gözlerinizden öperim' seklinde cektigi telgrafta fenerbahce muzesinde isteyen herkesin gorebilecegi sekilde sergilenmektedir.
rustu daglaroglu'nun kitabindan fenerbahce'nin kurtulus savasindaki ruh halini bir aniyla ozetlemek gerekirse;
---
'...Türk futbolu topyekün savaşın içindeydi. Ancak, arada çatlak sesler çıkmıyor değildi. Fenerbahce'de Herkes koşa koşa cepheye giderken, bir Fenerbahçeli futbolcu, silah altına girmemek için çaba sarf ediyordu. Onun adi Nuri'ydi... Cok yetenekliydi ve takimin en iyi oyuncusu durumundaydi. Varlıklı bir ailenin çocuğu olarak şımartılmıştı. Askere gitmek istemiyordu.
Yönetim, "Nasıl herkes düşmanla savaşıyorsa, sen de eline silah alacaksın" diye çıkışmıştı. Nuri, zoru görünce patlamıştı: "Üzerime gelmeyin, yoksa Altınordu'ya geçerim!..."
Başkan Hamit Hüsnü'nün cevabı kesindi:
"Ya cepheye gidersin, ya Fener'den gidersin..."
Nuri, blöfünün sökmediğini görünce, daha da küstahlaştı:
"Başkan ben kulüpten gidersem, birçok futbolcu peşimden gelir."
Hamit Hüsnü Bey'in Kuşdili'ndeki öfkesi, taa Kadıköy iskelesi'nden duyuluyordu:
"Haddini bil, Efendi... Fenerbahçe'de senin gibi başka bir vatan haini bulamazsın. Çabuk bu kulüpten defol.."
---
ataturk konusuna deginmek gerekirse ulu onderin kusdili'ndeki fenerbahce binasinin kundaklama sonucu yanmasi uzerine ilk yardimi kendisinin yaptigi zaten herkes tarafindan bilinmektedir ki hangi takimi tuttugu her zaman icin bir soru isareti olarak kalacaktir. bunun disinda en yakin arkadaslarindan sukru saracoglu'nun soyledikleri, galatasaray kurucularindan rusen esref unaydın'in anlattiklari, ataturk'un fenerbahce hatira defterine yazdiklari, kendi büstünün bir tek fenerbahçe kulübüne konmasına izin vermesi ve fenerbahçe'ye yakın duruşu sadece bir gözlem ve izlenimdir. fenerbahçe'ye bu kadar yakın olan atatürk'ün desperey'in ağırlandığı galatasaray lisesi ile ilgili görüşleri de nutuk incelenirse görülecektir.
ayrica durumu daha iyi kavramak icin fenerbahce kurulus tuzugunun birinci maddesine bakilabilir;
fenerbahce kurulus tuzugu madde 1:
'Fenerbahçe Spor Kulübü'nün kuruluş amacı; vatan gençlerini, vatanın korunmasına ve askeri seferberliklere hazırlamaktır'
Piyade Teğmen Nurettin Bey (canakkale savasi)
Piyade Teğmen Haldun Bey (canakkale savasi)
Piyade Teğmen M.Münir Bey (1. dunya savasi)
Emirzade Arif Bey (kurtulus savasi) - kuruculardandir.
Havacı Cevat Hüsnü Bey (1. dunya savasi)
subay adayı Kemal Bey (kurtulus savasi)
Deniz Teğmen Sabri Bey (kurtulus savasi)
Havacı Üsteğmen Zeki Bey (kurtulus savasi)
subay adayı Halim Bey (1. dunya savasi)
kaynak;
ali sami yen - ellinci yil
Refik Osman Top - futbol anilari
rustu daglaroglu - fenerbahce tarihi
can dundar - bahcedeki fener belgeseli
