ölümü üzerine halk üzerinde oluşan derin üzüntü, hayal kırıklığı karamsarlığıda beraberinde getirmiş ve neredeyse toplumun sistemi sorgulamasına varacak etkiler oluşturmuştur ki, dönem itibariyle düşünüldüğünde bu derece etki yaratmak en hafif tabirle etkileyici.
peki kanuni sultan süleyman neden mustafa'yı öldürttü?
benim üzerinde durduruğum iki ihtimal var;
1- öncelikle mustafa sevilen hatta tapılan yetenekli ve her haliyle taht için hazır bir şehzadeydi. diğer taht adayı şahzadelerle kıyaslandığında mutlak bir zafer kazanması ve tahta geçip padişah olması kaçınılmaz görünüyordu. ve bu durumda kardeşleri dahil hürrem sultanıda kılıçtan geçireceği kesin olan birşeydi yine aynı şekilde bu durum diğer şehzadeler içinde geçerliydi çünkü sistem iki erkek kardeşin bir arada yaşamasına müsaade etmiyordu. bu durumu görmek zor olmadığından herkes kendi planını hayata geçirdi. mustafa bence hiçbir zaman babasına olan sadakatı ve sevgisinden şüpheye düşmeyip hakkını almak için beklemeyi tercih etti. yazdığı iddaa edilen mührünün olduğu yazılarda gerçekse bile kesinlikle o dönemde zaman zaman rahatsızlık geçiren kanuni sonrası için kardeşleri ile girişeceği mücadele içindi. hiç şüpheye düşmeyip babasının otağına silahsiz girmeyi kabul etmesi, o döneme kadar kanuninin kararlarına istisnasız kabul etmesi gibi olaylar bu düşüncemi bence kuvvetlendiriyor. gelelim hürrem sultana. bence hürrem sultanın etkisinin olduğu en önemli konu aile kavramıdır. yani kanuniye mustafa'nın güçlü olduğunu ve kendisinden sonra tahta geçmesi halinde tüm ailesini kılıçtan geçireceğini sürekli hatırlatması ve buna engel olmasını istemesi şeklinde olabileceğini düşünüyorum. kanuni ise büyük ihtimalle şöyle düşündü, halk rahatsızlığı nedeniyle kendisini sorgular hale geldi ve çok sevilen mustafa'ya tahtı bırakması konusunda baskı yapıyor baskı derken halk arasında bu konuların konuşulmasını kastediyorum. kanuni ise malum adeta taht sevdalısı bir padişah ve hem bu baskıdan sıyrılmak hem ailesini korumak adına bence padişah olarak değil bir baba ve koca ile kendini düşünen biri olarak bir karar verdi. çünkü padişah olarak karar verse mustafa hariç birini tercih etmesi mümkün değil. ayrıca mustafa'nın kendine güvendiği kadar kanuni'nin mustafa'ya güvenmediğinide söylemek güç değil. yani halk arasında çok sevilmesi nedeniyle olası bir rahatsızlığı durumunda mustafa'nın bir isyan dalgası baslatmasından içten içe endişe etmiş olabilir.
2-mustafa öldürüldüğünde 38 yaşındaydı. kanuni 13 yıl sonra öldüğünde mustafa 50 yaşlarında bir şahzade olacaktıki sanıyorum bu artık herşey için çok geç anlamına geliyordu. yani kanuni mustafa'yı yaşı nedeniyle oldürtmüş olabilir.
