...
Arkadaşlar! dünyada fetihlerin iki aracı vardır. Biri kılıç, diğeri saban. Başka yerde de söyledim ve burada bir daha tekrarı yararlı buluyorum. Zaferinin aracı yalnız kılınçtan oluşan bir millet, bir gün girdiği yerden kovulur, rezil edilir, sefil ve perişan olur. Öyle milletlerin sefaleti, perişanlığı o kadar büyük ve acı olur ki, kendi memleketinde bile esir bir halde kalabilir. Onun için gerçek fetihler yalnız kılınçla değil, sabanla yapılandır. Milletleri vatanlarında yerleştirmenin, millete aynı kararda sürekli tutma vermenin aracı sabandır, saban, kılıç gibi değildir. O kullanıldıkça kuvvetlenir. Kılıç kullanan kol çok geçmeden yorulduğu halde sapanını kullanan kol zaman geçtikçe toprağın daha çok sahibi olur. Kılıç ve saban bu iki fatihten birincisi, ikincisine daima yenildi. Tarihin bütün olayları hayatın bütün gözlemleri bunu doğruluyor. Milletimiz çok büyük acılar, yenilgiler görmüştür. Bütün olanlardan sonra yine bu topraklarda bulunuyorsa bunun gerçek sebebi şundadır: Çünkü Türk çiftçisi bir eliyle kılıncını kullanırken, diğer elindeki sabanla topraktan ayrılmadı. Eğer milletimizin büyük çoğunluğu çiftçi olmasaydı biz bugün dünya yüzünde bulunmayacaktık.
...
biz, bu sözlerin anlamını anlamadığımız için, bizim için önemli olan hala kandır. ancak o kanla övünebiliyoruz. keşke bu kan edebiyatını bırakıp "bu bayrağın al rengi, tan kızıllığında parlayan buğday tarlalarından gelir" diyebilseydik. ne kadar insan ölürse ölsün; hala sokaklara tükürülüyorsa, ormanlar villalara yeniliyorsa, ülkeyi soymak prim yapıyorsa, bilim kapı dışına atılıyorsa orası vatan falan değildir.
bayrakları bayrak yapan, sade ortak acılar değil ortak sevinçlerdir de. bir ülkede herkesin sevineceği şeyler olmuyorsa, herkesin üzüleceği şeylerin olması kaçınılmazdır.
