atatürk'ün kendi beyanlarında inançsız biri olduğunu aleni şekilde belirtiyor.
1925 tarihinden önceki atatürk demeçleri hep halkın ve muhafazakarların desteğini almak için verilmiştir. atatürk, ali rıza sağman ile yaptığı konuşmalar sırasında şunları dile getirmiştir;
- çobanlar, güneş, bulut ve yıldızlardan başka bir şey bilmezler. yeryüzündeki köylüler de ancak bunu bilirler. çünkü, ürün havaya bağlıdır. türk yalnız doğayı kutsal sayar.
- evet, ben bilirim ki insan dinsiz olmaz. fakat türk'ün dini tabiattır. bunu size münevversiniz (aydınsınız) diye söylüyorum.
- tabiat insanları türetti; onları kendine taptırdı da. ancak; insanların dünyada yaşayabilmeleri için, onların tabiata egemenliğinide şart kıldı. tabiata egemen olmasını bilemeyen yaratıklar varlıklarını koruyamamışlardır. tabiat onları kendi unsurları içinde ezmekten, boğmaktan, yok etmekten ve ettirmekten çekinmemiştir.
- hürriyet insanın düşündüğünü ve dilediğini mutlak olarak yapabilmesidir. bu tarif hürriyet kelimesinin en geniş manasıdır. insanlar bu manada hürriyete hiçbir zaman sahip olamamışlardır ve olamazlar. çünkü malumdur ki insan, tabiatın mahlukudur.
- yaşam, herhangi bir doğa dışı etkenin karışması olmaksızın dünya üzerinde doğal ve zorunlu bir kimya ve fizik seyri sonucudur.
- türk yalnız tabiatı kutsal bilir.
kaynak;
- ali rıza sağman, hatıralar, osman ergin, türkiye maarif tarihi içerisinde, istanbul 1943, cild 5, sayfa 1631,1632.
- ayın tarihi: 1930, no.73, sayfa 6049-6055. ayrıca bakınız: atatürk'ün söylev ve demeçleri i-iii, bugünkü dille yayına hazırlayanlar: prof.dr. ali sevim, prof.dr. m.akif tural, prof.dr. izzet öztoprak.
- mustafa kemal atatürk, havacılık hakkında konuşma, 3 mayıs 1935. 4 mayıs 1935 tarihinde ulus gazetesinde de yayınlanmıştır.
ayrıca bakınız: atatürk'ün söylev ve demeçleri i-iii, bugünkü dille yayına hazırlayanlar: prof.dr. ali sevim, prof.dr. m.akif tural, prof.dr. izzet öztoprak.
- medeni bilgiler ve atatürk'ün el yazıları, prof. dr. a. afetinan (atatürk'ün manevi kızı), atatürk kültür, dil ve tarih yüksek kurumu, türk tarih kurumu yayınları, sayfa 450.
- [1930]. prof. dr. a. afetinan (atatürk'ün manevi kızı), atatürk hakkında hatıralar ve belgeler, sayfa 267.
- 30 kasım 1929, vossische zeitung (alman gazetesi) muhabirine demeç atatürk'ün söylev ve demeçleri, ankara 1989, cild 3, sayfa 124.
