bana göre matrix'teki esas "iyi adam" ajan smith'dir. aslında hareket itkisi son derece basittir ve anlamak için ağır felsefeye ihtiyaç yoktur, kendisi de bunu defalarca belirtir. matrix denen hayvanat bahçesinden çıkmak, insan denen ve sadece zarar,tecavüz ve uydurma kavramlardan oluşan tiksinç ırkı yok etmek. anlamdan, amaçtan uzak, tamamen rastgele olan insan varoluşunun dünyaya verdiği zararları -kaynakları bitirip virüs gibi çoğalması ve başka bir alana yerleşip orayı da sömürmesi- uydurduğu saçma sapan değerlerle -barış, sevgi, aşk vb.- kendini avutmasını tiksinir. evet, ajan smith için tiksinme kelimesi önemli bir yere sahiptir. her ne kadar bir program olsa da insanlıktan, onun ucuz değerlerinden ve her şeye tecavüzünden tiksinerek en azından neo denen, her ne kadar sisteme bir baş kaldıran olarak görülse de aslında pekala sistemin tam da kuklası olan temsilcisini yok ederek/asimile ederek bu haspishaneden çıkabileceğini düşünür.
neo, daha adı üstünde "seçilmiş" kişidir. daha buradan zaten neo nun özgürlük anlayışı çökmüştür ve çökmeye mahkumdur. dikkat edin, kendisi herhangi bir şeyi seçmiyor, seçilmiş. zaten onu da matrixten morpheus çıkarıyor, mücadelesinde yardımcı olması için kahin onun özelliklerini hackleyerek - neoya verdiği kurabiyeler- değiştiriyor. oysa ajan smith, başlarda görevi sistemin anti virüslüğünü yapmakken esas sistemden sapan kendisi oluyor ve bütün bu sanal hapishaneden çıkabilmek için hakiki mücadeleyi veriyor.
filmin sonlarındaki dövüşündeki smith'in efsanevi tiradını hatırlarsınız. işte orada en son neo'ya neden diye sorduğunda neo, olanca aptallığıyla "çünkü bunu ben seçtim" diyor. işte özgür irade yanılgısına kapılan bireyin tüm eylemlerine verebileceği yegane yanlış cevap budur. zaten bunu ikinci filme -yanlış hatırlamıyorsam- merovingian karakteri de belirtiyordu. başından beri seçilen, yönlendirilen, hacklenen, özellikleri arttırılan ve hatta hatta mimar tarafından iki seçimden birine "zorlanan" neo hala özgür olduğunu savunabilecek kadar sistemin işleyişinden habersiz. ayrıca kendisi ilk seçilmiş değil, kendinden önce 6 seçilmiş daha var aynı senaryo 6 kere daha uygulanıyor.
işte ajan smith, bütün bu senaryonun zorunlu aktörü olmaktan ve insan denen anlamsız et yığınlarının yarattığı değerlerden tiksinerek kendi viral yayılmasını başlatıyor. ki amacı sistemden çıkmaktır, bana göre filmin esası budur. ve ciddi anlamda en derin yazılan anti kahramandır.
