Artık kontrolden çıkan bir şehir efsanesi oldu, Che öldüğünde çantasından Nutuk çıkmış hikâyesi... Kim, nasıl, ne zaman çıkardı bu hikâyeyi tam olarak bilemiyoruz (görünüşe göre kaynak eski diplomat Bilal Şimşirin anıları), ancak Mustafa Kemal ve Türkiye burjuva devrimini yerli yerine oturtarak, ona tarihsel değerinden dolayı hak ettiği yeri vermek yerine, siyasi mücadelesinin büyük kısmını Mustafa Kemal övgücülüğüne vakfeden kişiler, hikâyeyi öyle bir pompaladılar ki, artık buna inanan birçok insan var.
Che Guevara Bolivya dağlarında CIA destekli operasyon sonucu öldürüldüğünde üzerinden hangi kitapların çıktığı konusunda bir haber yapma ihtiyacı, bu hikâyeyi Odatvde Sinan Meydanın da yazmış olması vesilesiyle doğdu.
Sinan Meydanın, eski diplomat Bilal Şimşirin anılarına dayanarak anlattığı hikâyeye göre Nâzım Hikmet, 1961de Kübaya gittiğinde Fidel Castroyla görüşmelerinde Mustafa Kemal ve Kurtuluş Savaşını anlatmış. Fidel Castro Kübada görevli Türk diplomatı Bilal Şimşiri çağırmış, ondan Nutukun ingilizce ya da ispanyolcasını istemiş. Şu ayrıntıyı da yazıdan yorumsuz aktaralım: Görüşme sırasında Fidel Castro, Bilal Şimşire: Sayın Diplomat, bu isteğimden kesinlikle Amerikalıların haberi olmamalı diyerek isteğinin gizli tutulmasını istemiştir.
Ankaraya gelen Şimşir, uzun araştırmalar sonunda Milli Kütüphanede bulduğu ingilizce Nutuku Fidel Castroya götürmüş, Castro kitabı okumuş, esinlenmiş, ve o da okusun diye Che Guevaraya vermiştir. Che öldürüldüğünde de çantasından, yazıdan aktarmak gerekirse, GRAN DISCURSO - Revolucionario Kemal Atatürk (Atatürkün Büyük Nutuku), Nazım Hikmetin Kuvayı Milliye Destanı ve Amo en ti lo imposible adlı, 1961 Havana basımı Şiir Antolojisi kitabı çıkmıştır.
Şimşirin uzun uğraşlar sonucu bulduğu ingilizce Nutukun isminin niye ispanyolca olduğu sorusunu bir yana bırakalım. Yazıda bu bilginin kaynağının ne olduğunun da net olarak belirtilmemiş olmasını not edelim, geçelim. Ancak, Chenin çantasından bu kitapların hiçbiri çıkmadı.
Ernesto Guevaranın Bolivyadaki yıllarını en ayrıntılı biçimde araştırmış olan kişi, Bolivyalı gazeteci-tarihçi Carlos Soria Galvarrodur. Chenin Bolivyadaki yılları üzerine 7 cilt yazmış olan Sorianın verdiği bilgiye göre, öldürüldüğü sırada Chenin sırt çantasından şu beş kitap çıkmıştır: Karl Marxın Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı kitabı, S. R. Vigoskynin Güncel Kapitalizm Teorileri Üzerine Makaleler kitabı, Paul Carrellin Geliyorlar kitabı (Ils Arrivent Chenin çantasından çıkan bu Fransızca kitap, ispanyolca olmayan tek kitaptır), H. B. Philipsin Analitik Geometri kitabı, ve son olarak Luis Peñalozanın Bolivya Ekonomi Tarihi kitabı.
Soria Galvarronun eline, ilginç bir belgenin fotokopisi bulunuyor. Bolivya ordusunun ele geçirdiği, 5 sayfalık bir liste. Listede, kitap isimleri yer alıyor. Listenin Chenin okuduğu kitapların mı, yoksa okumak üzere not düştüğü kitapların mı listesi olduğu bilinmiyor. Ancak Bolivyada elinin altında bulunan kitaplar olduğu anlaşılıyor.
Listeyi vermeden önce dört not düşelim. Birincisi, Chenin bir gerilla olarak, bir devrimci olarak, ama en önemlisi bir Marksist olarak okumaya verdiği önem. Chenin yanında savaşan gerillalardan Harry Villegas, Chenin hem kendi çantasında kitap taşıdığını hem de diğer gerillaların çantalarına kitapları dağıttığını, geri kalanları da yiyecek ve ilaçları sakladıkları yerlere koyduğunu aktarıyor. Che, bir devrimci için okumanın önemini çok iyi biliyordu.
ikincisi, liste Chenin ne kadar geniş bir yelpazede kitap okuduğunu gösteriyor. Öldüğünden çantasından Analitik Geometri kitabı çıkan Guevara, Croceden Troçkiye, Stalinden De Gaullee, Erasmustan Graham Greenee çok geniş bir yelpazeden yazarların kitaplarını not düşmüş listeye.
Üçüncüsü, Che'nin ve diğer devrimcilerin esin kaynakları gizli saklı değil. Kendi ağızlarından bilinir bu. Latin Amerikalı devrimciler için (Marksizmin ustaları dışında) üç esin kaynağı varsa, bunlar Simon Bolivar, José Martí ve Josê Carlos Mariátegui'dir.
Dördüncüsü, listede Mustafa Kemal yok ama, Nâzım Hikmetin bir kitabı var. (Yalnız kitap, Sinan Meydanın yazısında ismi verilen iki kitap da değil. Che'nin listesinde, "Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim" bulunuyor.)
işte, beş sayfalık kitap listesinde yer alan kitaplar:
La historia como hazaña de la libertad B. Croce
P. Rivet Los orígenes del hombre americano
Memorias de guerra general De Gaulle
Memorias Churchil
Fenomenología del Espíritu Hegel
Le neveu de Rameau Diderot
La revolución permanente Trotsky
Nuestros banqueros en Bolivia Margarita Alexander Marsh
El lazarillo de ciegos caminantes Concolocorvo
Descripción de Bolivia La Paz 1946
El hombre americano A. dOrbigny
Viaje a la América Meridional Buenos Aires
El pensamiento vivo de Bolívar Fombona
Aluvión de fuego Oscar Cerruto
El dictador suicida Augusto Céspedes
La guerra de 1879 Alberto Gutiérrez
El Iténez salvaje La Paz Luis Leigue Castedo
Tupac Amaru el rebelde Boleslao Lewin
El indoamericanismo y el problema social en las Américas Alejandro Lipschutz
Internacionalismo y nacionalismo Liu Shao Chi
Sobre el proyecto de constitución de la R.P. China
Informe de la misión conjunta de las Naciones Unidas y organismos especializados para el estudio de los problemas de las poblaciones indígenas andinas, O.I.T. Ginebra 1953
Monografía estadística de la población indígena de Bolivia Jorge Pando Gutiérrez
Historia económica de Bolivia Luis Peñaloza
Socavones de angustia Fernando Ramírez Velarde
La cuestión nacional y el Leninismo Stalin
El marxismo y el problema nacional y colonial
Petróleo en Bolivia
Historia del colonialismo J. Arnault
Teoría general del estado Carré de Malberg
Diccionario de sociología Fairchild Pratt
Heráclito, exposición y fragmentos Luis Forie /?/
El materialismo histórico en F. Engels. R. Mondolfo
Nacionalismo y socialismo en A. Latina /?/
Contribución a la crítica de la filosofía del derecho de Hegel Marx
Ludwig Feurbach y el fin de la filosofía clásica alemana Engels
El desarrollo del capitalismo en Rusia Lenin
Materialismo y empiriocriticismo Lenin
Acerca de algunas particularidades del desarrollo histórico del marxismo
Cuadernos filosóficos Lenin
Cuestiones de leninismo Stalin
La ciencia de la historia John D. Bernal
Lógica Aristóteles
Antología filosófica (la filosofía Griega) José Gaos
Los presocráticos. Fragmentos filosóficos de los presocráticos García Bacca
De la naturaleza de las cosas Tito Lucrecia Caro
El filósofo autodidacto Abuchafar /¿?/
De la causa, principio y uno Giordano Bruno
El príncipe Obras políticas Maquiavelo
El embajador. Morris West
Orient Express. Grahan Greene
En la ciudad. William Faulkner
La legión de los condenados. Luen /?/ Hazle
Romancero Gitano. García Lorca
Cantos de vida y Esperanza. Rubén Darío
La lámpara maavillosa. Del Valle Inclán
El pensamiento de los profetas. Israel /?/ Matuk
Raza de bronce. Alcides Arguedas
Misiones secretas. Otto Scorzeny
El cuento boliviano Selección
La Cartuja de Parma. Stendal (sic)
La física del siglo XX. Jordan
La vida es linda, hermano. N. Hikmet
Humillados y ofendidos. F. Dostoyevsky
El proceso de Nuremberg. J.J. Heydeker y J. Leeb
La candidatura de Rojas. Armando Chirveches
Tiempo arriba. Alfredo Gavina
Memorias. Mariscal Mongomery
La guerra de las republiquetas. Bartolomé Mitre
Los marxistas. C. Wright Mills
La villa imperial de Potosí. Brocha Gorda (Julio Lucas Jaimes)
Pancho Villa. I. Lavrestski
La Luftwaffe. Cajus Bekker
La organización política. C.D. H. Cole
De Gaulle. Edward Ascroft
La Nueva Clase. Milovan Djilas
El joven Hegel y los problemas de la sociedad capitalista. G. Lukaks
Juan de la Rosa. Nataniel Rodríguez /sic, por Aguirre/
Dialéctica de la naturaleza. Engels
Historia de la Revolución Rusa. I Trotsky
Categorías del materialismo dialéctico. Rosental y Staks /sic/
Sobre el problema nacional y colonial de Bolivia. Jorge Ovando
Fundamentos biológicos de la cirugía. Clínicas Quirúrgicas de Norteamérica
Política y partidos en Bolivia. Mario Rolón
La compuerta No. 12 y otros cuentos. B. Lillo
La sociedad primitiva. Lewis H. Morgan
Historia de la revolución rusa II. Trotsky
Historia de la Filosofía I. Dynnik
Breve historia de la revolución mexicana I. Jesús Silva
Breve Historia de la revolución mexicana II. J Silva Hertzog
Anestexia.
Clínicas Quirúrgicas de Norteamérica
La cultura de los Inkas. Jesús Lara
Todos los fuegos el fuego. Julio Cortázar
Revolución en la Revolución. Regis Debray
La insurrección de Tupac Amaru. Boleslao Lewin
Socavones de Angustia. Fernando Ramírez Velarde
Idioma nativo y analfabetismo. Gualberto Pedrazas J.
La economía argentina. Aldo Ferrer
En torno a la práctica. Mao Tse Tung
Aguafuertes porteños. Roberto Artl
Costumbres y curiosidades de los aymaras. M. L. Valda de J. Freire
Las 60 familias norteamericanas. Ferninand Lundberg
Historia Económica de Bolivia I. Luis Peñaloza
La psicología en las fuerzas armadas. Charles Chadenois /?/
