öncelikle osmanlıda her insan padişahın kuluydu. padişah var diye tebaa vardı. algı buydu. osmanlının son dönemlerinde işler iyice sarpa sarmaya başladığı zamanlarda padişahlar yolun sonunun göründüğünü en azından belli imtiyazlar verilerek bile olsa varlıklarını devam ettirme çabasındaydılar.
1923'te cumhuriyet ilan edilmeden kısa bir zaman önce devletin durumuna bir bakalım.
14 milyon nüfusun büyük çoğunluğu köylerde yaşıyordu. limanlar, madenler,demir yolları yabancılara aitti. ülkedeki doktor sayısı 400'ü aşmazdı. kadınlara verilen değer ortadaydı. (hiç boşuna islam kadına çok değer veriyordu falan filan demeyin islam değer veriyor olabilir fakat islamı yaşayanlar zerre değer vermiyorlardı.) çoğu kişi hastalıklarla uğraşıyordu. takvimler konusunda olsun uzunluk ölçüleri olsun veyahut dirhem okka gibi ağırlık ölçüleri olsun hiçbir türlü dünya'ya uyum sağlanamıyordu.
maalesef harf devrimi olmadan önce halk aydın kimselerden oluşmuyordu. erkeklerin yalnız yüzde yedisi, kadınların sadece binde dördü okuma yazma biliyordu. okur yazar olanların çoğu gayrı müslimdi. osmanlıca denilen dilin içinde son dönemlerde batılılaşmayla birlikte arapça, farsça,italyanca, fransızca kelimeler dilimizi istila etmişti. sesli sessiz harfleri olmayan arapça alfabeyle türkçe yazılmaya çalışılıyordu.
ibrahim müteferrikadan itibaren 150 sene boyunca basılan kitap sayısı sadece 417 dir. bunu basan maatbaların çoğu gayri müslimlere aittir.
istanbul'da bir yılda yazılanlar, pariste bir günde yazılanlardan azdır.
